Beth yw Prynu Nawr Talu Wedyn?

Pan rydych yn cael cynnig Prynu Nawr Talu Wedyn (BNPL) wrth y ddesg dalu, cytundeb credyd yw hwn - ffurf o fenthyg.

Mae gan rhai manwerthwyr cynlluniau BNPL eu hunain, ond fel arfer caiff ei gynnal gan ddarparwr trydydd parti. Os ydych yn cadw at eich cynllun ad-dalu, na fyddwch fel arfer yn talu llog neu ffioedd.

Os ydych yn cael cynnig BNPL, rydych yn debygol o allu dewis rhwng dau opsiwn ad-dalu:

• Talu mewn sawl taliad hafal. Rydych yn ad-dalu cost yr eitem yn rheolaidd, fel arfer pob pythefnos neu’n fisol, neu dros ychydig wythnosau neu fisoedd.
• Talu’r swm llawn mewn cyfandaliad ar ôl cyfnod sefydlog. Rydych yn cael cyfnod di-log a dim ond yn talu ar ddyddiad y cytunwyd arno os ydych yn penderfynu cadw’r eitemau. Gall hwn fod yn ddefnyddiol os ydych am drio eitem cyn ei brynu gan allwch ddychwelyd yr eitemau heb dalu amdanynt os nad ydyn nhw’n iawn.

Gall BNPL fod yn ffordd ddefnyddiol o ledaenu cost pryniannau os byddwch yn ei ddefnyddio'n ofalus ac yn gallu fforddio'r ad-daliadau. Fel gydag unrhyw fath o fenthyg, mae yna risgiau y mae angen i chi fod yn ymwybodol ohonynt - yn enwedig gan nad yw BNPL yn cael ei reoleiddio yn yr un ffordd â chynhyrchion credyd defnyddwyr eraill ac nad ydynt yn ddarostyngedig i’r un rhybuddion. Disgwylir i hyn newid gyda deddfwriaeth newydd yn dod i rym erbyn 2026 i roi mwy o ddiogelwch i ddefnyddwyr.

Dyma beth sydd angen i chi ei wybod cyn ei ddefnyddio:

Mae rhai manwerthwyr yn annog pobl i ddewis BNPL dros ffyrdd eraill o dalu gan ei wneud yn ddull dalu diofyn neu gynnig cymhelliad, fel gostyngiad neu anfon yr eitemau am ddim.

Ond mae’n bwysig rhoi ddigon o amser i feddwl am sut y byddwch yn ad-dalu, a phenderfynu os ydy BNPL yn gweithio i chi.

Mae’n bwysig deall beth rydych yn cofrestru amdano gan wirio’r telerau ac amodau gan fod y rhan fwyaf o ddarparwyr gyda pholisïau cosbau a ffioedd hwyr gwahanol. Mae rhai hyd yn oed yn codi tâl arnoch am ad-dalu’r hyn sy’n ddyledus yn gynnar.

Gall gael llawer o gytundebau BNPL o symiau bach ddechrau cronni. Yn ogystal â gwirio a allwch fforddio ad-daliadau ar ben unrhyw filiau eraill, sicrhewch eich bod yn cadw cofnod o bryd mae pob taliad yn ddyledus.

Gan nad yw’r rhan fwyaf o gynhyrchion BNPL yn cael eu rheoleiddio, mae nifer o ddarparwyr ond yn cynnal isafswm gwiriadau credyd – gan ddibynnu ar wiriadau credyd (‘ysgafn’) cyn iddynt eich cymeradwyo. O ganlyniad, ni fyddant yn gwybod os gallwch fforddio ad-dalu’r hyn sy’n ddyledus gennych.

Mae MoneySavingExpert yn rhestru pa asiantaethau gwirio credyd mae darparwyr BNPL yn adrodd iddyntYn agor mewn ffenestr newydd Disgwylir i fwy o reoliadau BNPL cael eu cyflwyno ar ddechrau 2026.

Nid yw cytundebau BNPL sy’n para llai na 12 mis yn cael eu rheoleiddio gan yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol (FCA). Mae hwn yn golygu nad ydych yn cael diogelwch defnyddiwr llawn os aiff rywbeth o’i le neu rydych yn teimlo nad ydych wedi cael eich trin yn deg. Disgwylir i hyn newid gyda chwmnïau BNPL yn dod o dan oruchwyliaeth yr FCA erbyn 2026.

Fodd bynnag, os yw’r cwyn gyda’r manwerthwr yn hytrach na’r darparwr BNPL, mae gennych ddiogelwch a gallwch wneud cwyn ar Gyngor ar BopethYn agor mewn ffenestr newydd

Mae rhai darparwyr BNPL yn cynnig gwasanaethau datrys anghydfod mewnol, ond ni fydd y rhain yn ddiduedd a bydd unrhyw ymateb y cewch yn amrywio.

Os ydych yn talu am rywbeth sy’n costio dros £100 (felly ni fyddai eitem sy’n costio £100 yn union yn cael ei gynnwys) a hyd at £30,000 (nid £30,000.01) gyda cherdyn credyd a bod problem, er enghraifft os ydyw wedi’i dorri, gallwch wneud cwyn i’ch benthyciwr a gofyn am ad-daliad o dan Reolaeth adran 75.

Fodd bynnag, hyd yn oed os ydych yn defnyddio cerdyn credyd i wneud taliad BNPL, nid ydych wedi’ch diogelu o dan adran 75. Mae hwn oherwydd mae’r taliad yn cael ei wneud gan y darparwr BNPL i’r manwerthwr. Byddwch yn wyliadwrus o hwn os yw BNPL yn cynnig yr opsiwn i chi dalu gyda’r cerdyn credyd sydd gennych wedi’i gadw gyda nhw – os ydych yn cytuno, byddwch yn colli diogelwch adran 75.

Cyn i chi brynu unrhyw beth, gwiriwch pa ddiogelwch prynwr y mae eich darparwr BNPL yn ei ddarparu. Er enghraifft, bydd rhai darparwyr yn oedi taliadau tan fod y broblem wedi’i ddatrys a’n ad-dalu unrhyw daliadau rydych wedi’i wneud eisoes os yw’r anghydfod yn cael ei ddatrys o’ch plaid. Fodd bynnag, byddwch yn ymwybodol mai polisïau yw'r rhain yn hytrach na hawliau cyfreithiol.

Mae rhai benthycwyr BNPL yn gwneud gwiriad credyd ‘caled’ bob tro rydych am ledaenu taliadau dros gyfnod hir. Bydd y gwiriadau hyn yn ymddangos ar eich cofnod credyd a gallant effeithio ar eich sgôr credyd. Bydd methu terfyn amser ar gyfer taliad hefyd yn niweidio eich sgôr credyd.

Hyd yn oed os nad yw’ch pryniadau BNPL yn ymddangos ar eich hanes credyd, efallai byddwch yn cael eich gofyn am eich cytundebau BNPL pan mae darparwr newydd yn gwneud gwiriad fforddiadwyedd. Gall gael mwy nag un cytundeb BNPL meddwl na allwch gael mathau eraill o gredyd, fel benthyciadau personol a phryniad llogi nwyddau.

Mae cadw cofnod o faint rydych wedi’i wario a phryd i dalu eich ad-daliadau yn hanfodol i osgoi ffioedd ychwanegol ar gytundebau BNPL, yn enwedig os oes gennych fwy nag un cytundeb.

Mae rhai darparwyr yn cynnig mynediad i’ch cyfrif trwy eu gwefan neu ap i’ch helpu i gadw cofnod.

Wrth ddefnyddio BNPL, mae yna rhai pethau gallwch ei wneud i helpu sicrhau nad ydych yn talu mwy nag sydd angen i chi:

• Cadwch lygad allan am hysbysiad gan eich darparwr yn dweud wrthych bryd mae’ch taliad nesaf yn ddyledus.
• Sicrhewch y gallwch wneud taliadau pan maent yn ddyledus. Er enghraifft, os ydych yn cael treuliau annisgwyl, a fyddwch yn methu taliad?
• Osgowch ddefnyddio BNPL os ydych mewn problem ddyled yn barod a chewch help cyn gynted ag y gallwch o gynghorydd dyled diduedd, am ddim.
• Sefydlwch Ddebyd Uniongyrchol neu defnyddiwch eich cerdyn debyd i wneud ad-daliadau. Mae gwneud ad-daliadau gyda cherdyn credyd yn meddwl bod gennych arian yn ddyledus o hyd i ddarparwr y cerdyn.

Gall talu mewn rhandaliadau neu ohirio pan fydd yn rhaid i chi dalu am eich pryniant deimlo fel ffordd dda o reoli'ch arian, yn enwedig os oes angen i chi brynu hanfodion. Fodd bynnag, os ydych yn ei chael yn anodd i dalu ar amser, ceisiwch osgoi eu defnyddio nes eich bod yn ôl ar y trywydd iawn. 

Po fwyaf aml y byddwch yn defnyddio rhandaliadau neu daliadau gohiriedig, y mwyaf tebygol ydynt o ymddangos ar eich ffeil credyd. Gallai hyn gael effaith negyddol ar eich statws credyd. 

Gofynnwch i chi'ch hun a fyddech chi'n prynu'r eitem pe na bai'n cael ei chynnig i chi fel hyn. Neu, fel arall, a ydych chi wir ei angen?

Os ydych yn poeni am arian, ac nad ydych wedi gwneud hynny eisoes, edrychwch ar yr hyn yr ydych yn ei wario a pha incwm sydd gennych yn dod i mewn i weld a allwch dorri’n ôl ar gostau.

Os na fyddwch yn parhau â’ch ad-daliadau, gellir codi ffi cosb neu log (neu’r ddau) arnoch yn dibynnu ar ba fath o gontract BNPL sydd gennych. Gwnewch yn siŵr eich bod yn gwybod beth yw'r costau os byddwch yn methu taliad, gan fod cosbau'n amrywio rhwng darparwyr.

Os yw’n debygol y byddwch yn methu taliad, mae’n bwysig eich bod yn siarad â’ch darparwr cyn bod y taliad yn ddyledus. Bydd colli taliad yn effeithio'n negyddol ar eich sgôr credyd a gallai effeithio ar eich gallu i gael credyd yn y dyfodol.

Drwy siarad â’ch darparwr, gallent gynnig help gan gynnwys: 

• gweithio gyda chi i ddarparu cymorth cyn i chi fethu unrhyw daliadau
• gweithio allan cynllun ad-dalu arall i helpu i wneud taliadau yn haws eu rheoli 
• rhoi digon o amser i chi ad-dalu a pheidio â rhoi pwysau arnoch i ad-dalu'ch dyled o fewn amser afresymol o fyr
• gwneud yn siŵr nad yw eich balans yn mynd allan o reolaeth unwaith y bydd trefniant ad-dalu yn ei le
• adnabod ac ymateb i’ch anghenion os ydych mewn amgylchiadau bregus.

Os byddwch yn methu taliad ac nad ydych yn cysylltu â’ch darparwr, bydd fel arfer yn dilyn y broses hon:

1. Efallai y byddant yn gofyn yn gyntaf i chi gysylltu drwy ysgrifennu atoch neu eich ffonio.
2. Os na fyddwch yn delio â’r ddyled, bydd y benthyciad yn ‘ddiffygdaliad’ (neu, fel arall, rydych wedi methu â gwneud taliadau). 
3. Pan fydd y benthyciad wedi’i ‘ddiffygdalu’, gellir ychwanegu taliadau a llog – gan gynyddu’r hyn sy’n ddyledus gennych.
4. Os nad ydych wedi ymateb o hyd, efallai y bydd eich benthyciwr yn mynd i’r llys i geisio Dyfarniad Llys Sirol (CCJ). Yn yr Alban gelwir hyn yn 'decree'. Mae CCJ yn rhoi mwy o opsiynau i'ch benthyciwr i orfodi ad-dalu'r ddyled. Gall y mesurau hyn effeithio'n ddifrifol ar eich gallu i gael credyd gyda benthycwyr eraill yn y dyfodol.
5. Efallai y bydd y ddyled yn cael ei gwerthu ymlaen i asiantaeth casglu dyledion a fydd yn cysylltu â chi ac yn gofyn am daliad. Fodd bynnag, ni chaniateir iddynt symud nwyddau. Os nad ydych wedi talu’r ddyled ar ôl i Ddyfarniad Llys Sirol (CCJ) gael ei gyhoeddi, gall y benthyciwr wneud cais am warant rheolaeth a chyfarwyddo asiantau gorfodi (a elwir hefyd yn feilïaid). Dim ond ar hyn o bryd y gellir cymryd rhai nwyddau a'u gwerthu i dalu tuag at y ddyled.

Mae Prynu Nawr Talu Wedyn dim ond yn un ffordd o fenthyca arian.