Os ydych wedi datblygu cyflwr iechyd neu wedi dod yn anabl, mae’n debyg y byddwch yn dymuno gwybod a allwch gymryd amser i ffwrdd o’r gwaith, gweithio oriau mwy hyblyg, neu wneud addasiadau i’ch swydd neu i’ch gweithle. Dyma grynodeb o’ch hawliau cyfreithiol yn y gwaith a chefnogaeth i’ch cadw mewn gwaith.
Eich hawliau cyfreithiol fel gweithiwr anabl
Mae gan bob cyflogai hawliau. Er enghraifft, mae gennych hawl i gael gwyliau â thâl a chael eich talu’r isafswm cyflog cenedlaetholYn agor mewn ffenestr newydd o leiaf.
Os ydych yn weithiwr anabl, mae gennych hawliau ychwanegol yn y gwaith.
Beth yw eich hawliau fel gweithiwr anabl?
Yn gyfreithiol:
- ni all eich cyflogwr wahaniaethu yn eich erbyn gan eich bod yn anabl
- mae'n rhaid i’ch cyflogwr gadw’ch swydd yn agored ar eich cyfer ac ni all roi pwysau arnoch i adael y swydd wrth eich bod yn anabl bellach
- mae'n rhaid i’ch cyflogwr wneud addasiadau rhesymol yn eich gweithle, i’ch swydd, neu i amodau a thelerau eich cyflogaeth.
Ar gyfer pwy mae deddfwriaeth anabledd yn gymwys?
Mae’n bosibl y bydd yr hawliau ychwanegol hyn yn gymwys i chi, hyd yn oed os nad ydych yn ystyried eich hun yn unigolyn anabl.
Er enghraifft os oes gennych gyflwr corfforol fel:
- canser,
- MS neu HIV,
- neu salwch meddwl fel iselder.
Mae’r ddeddfwriaeth yn gymwys i unrhyw unigolyn sydd ag ‘amhariad corfforol neu feddyliol sy’n cael effaith sylweddol a hirdymor’ ar ei allu i gynnal gweithgareddau beunyddiol.
Darganfyddwch beth sy’n cyfrif fel amhariad corfforol neu feddyliolYn agor mewn ffenestr newydd ar wefan Acas.
Addasiadau rhesymol
Mae’n rhaid i’ch cyflogwr wneud ‘addasiadau rhesymol’ fel nad ydych dan anfantais yn y gweithle.
Gallai’r rhain gynnwys:
- darparu gwasanaethau ychwanegol, fel rhywun i ddehongli
- addasu’r gweithle, er enghraifft drwy ddarparu rampiau
- oriau gweithio hyblyg, amser i ffwrdd ar gyfer apwyntiadau neu fwy o egwyl
- rhoi dyletswyddau amgen i chi neu eich symud i weithle mwy addas
- darparu cyfarpar a addasir yn arbennig - er enghraifft eich cyfrifiadur, bysellfwrdd, ffôn, cadair neu ddesg.
Cyn gofyn i’ch cyflogwr am addasiadau o’r fath, mae’n syniad da canfod beth oedd pobl eraill yn eich sefyllfa yn ei weld yn ddefnyddiol.
Os ydych yn aelod o undeb llafur, efallai y gall fod o gymorth.
Neu cysylltwch â sefydliad ar gyfer pobl ag anaf, salwch neu anabledd tebyg.
Dewch o hyd i ddolenni i grwpiau anabl a sefydliadau penodol:
- yng Nghymru neu Loegr, ar ScopeYn agor mewn ffenestr newydd
- yn yr Alban, ar Disability Information ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd
- yng Ngogledd Iwerddon, ar Disability ActionYn agor mewn ffenestr newydd
Nid yw'n ofynnol i’ch cyflogwr wneud popeth y gofynnwch amdano. Rhaid i’r addasiad fod yn ‘rhesymol’ ac os bydd rhywbeth yn rhy ddrud efallai na fydd yn gymwys i fod yn rhesymol.
Os bydd eich cyflogwr yn gwrthod gwneud addasiadau rhesymol
Os bydd eich cyflogwr yn gwrthod gwneud addasiadau rhesymol y gofynnoch amdanynt, defnyddiwch y gwefannau a restrir uchod i gael cyngor ar sut i ddatrys y broblem. Os na fyddwch yn llwyddiannus, gallwch mynd â phethau ymhellach.
Darganfyddwch fwy ar Acas am beth mae’n rhaid i’ch cyflogwr ei wneud yn gyfreithiolYn agor mewn ffenestr newydd
Ar Gyngor ar Bopeth, darganfyddwch ble i gael help gyda phroblemau gwahaniaethuYn agor mewn ffenestr newydd
Darganfyddwch fwy ar nidirect am y gyfraith gwahaniaethu anabledd a’ch hawliau cyflogaeth os ydych yn byw yng Ngogledd IwerddonYn agor mewn ffenestr newydd
Gallwch hefyd cael cyngor os ydych yn meddwl eich bod wedi cael eich trin yn annhegYn agor mewn ffenestr newydd ar Gomisiwn Cydraddoldeb Gogledd Iwerddon
Amser i ffwrdd o’r gwaith
Tâl Salwch Statudol
Os ydych wedi datblygu anabledd neu gyflwr iechyd sy’n golygu na allwch weithio, efallai y gallwch gael Tâl Salwch Statudol.
Dyma’r isafswm yr ydych yn gymwys i’w gael.
Mae gan rai cyflogwyr eu cynllun tâl salwch eu hunain sydd yn fwy hael.
Darllenwch ragor am Dâl Salwch StatudolYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK
Lwfans Cyflogaeth a Chymorth a Chredyd Cynhwysol
Os na allwch weithio wedi 28 wythnos gallwch wneud cais am y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth neu Gredyd Cynhwysol.
Darganfyddwch a allech wneud cais am Lwfans Cyflogaeth a ChymorthYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK.
Darganfyddwch fwy am Gredyd Cynhwysol yn ein canllaw Egluro Credyd Cynhwysol
Absenoldeb Anabledd
Nid yw’n ofynnol i’ch cyflogwr rhoi absenoldeb salwch â thâl ychwanegol i chi oherwydd mae’ch absenoldeb yn ymwneud ag anabledd.
Ond gallwch ofyn iddynt:
- ymestyn eich tâl salwch
- gynnig ‘Absenoldeb Anabledd’ â thâl i chi, neu
- adael i chi gymryd yr amser ychwanegol i ffwrdd fel gwyliau blynyddol.
Nid yw pob cyflogwr yn cynnig absenoldeb anabledd. Mae’r rhai sydd yn ei gynnig yn ei gofnodi ar wahân i’ch absenoldeb salwch.
Gallwch ddefnyddio eich absenoldeb anabledd:
- i’ch galluogi i wella o’r driniaeth
- i gymryd amser i ffwrdd am driniaeth neu asesiad
- i gymryd amser heb ei drefnu i ffwrdd o’r gwaith mewn perthynas â’ch anabledd neu’ch cyflwr, a fyddai wedi ei gofnodi fel absenoldeb salwch fel arall.
Os ydych yn aelod o undeb llafur, efallai y gallent fedru negodi eich Absenoldeb Anabledd gyda’ch cyflogwr ar eich rhan.
Os ydych yn disgwyl am addasiadau rhesymol gael eu cwblhau
Os ydych yn absennol o’r gwaith wrth i’ch cyflogwr drefnu addasiadau rhesymol gael eu gwneud, dylid cofnodi hyn fel ‘absennol o’r gwaith’.
Dychwelyd i’r gwaith yn raddol
Mae cynyddu eich oriau gweithio, neu weithio o adref cyn i chi ddychwelyd i’r swyddfa yn ddwy ffordd gyffredin o roi cymorth i chi ddod yn ôl i weithio ar ôl bod ar absenoldeb salwch.
Mae’r dychwelyd i’r gwaith yn raddol hwn yn cyfrif fel addasiad rhesymol.
Gallwch ei drefnu’n uniongyrchol â’ch cyflogwr, gyda chyngor gan eich:
- meddyg teulu
- nyrs, neu
- therapydd galwedigaethol.
Y cynllun Mynediad at Waith
Siaradwch ag ymgynghorydd gwaith i’r anabl
Cysylltwch â’ch Canolfan Byd Gwaith leol i siarad ag ymgynghorydd gwaith i’r anabl a all roi cymorth i chi gael mynediad at gynlluniau gan y llywodraeth ar gyfer pobl anabl.
Os oes gennych anabledd neu gyflwr iechyd ac yn byw yng Nghymru, Lloegr neu'r Alban, gallwch gael grant Mynediad at Waith i helpu i dalu am gost y cymorth sydd ei angen arnoch i gadw'ch swydd. Os ydych chi'n byw yng Ngogledd Iwerddon, mae yna system wahanol. Ewch i wefan nidirect i ddysgu am opsiynau cymorth cyflogaethYn agor mewn ffenestr newydd
Gall yr arian grant cael ei ddefnyddio i dalu am bethau fel:
- prynu offer arbenigol newydd
- addasu’r offer a ddefnyddiwch yn y gwaith
- gwneud addasiadau fel gallwch weithio o gartref
- rhoi cymorth gyda chostau teithio os na allwch ddefnyddio trafnidiaeth gyhoeddus i ddod i’r gwaith
- cael gweithiwr cymorth neu anogwr gwaith i roi cymorth i chi yn eich gweithle.
Darganfyddwch fwy am Fynediad at WaithYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK.
Os oes gennych chi gyflwr iechyd meddwl ac yn absennol o’r gwaith neu’n cael anhawster yn y gwaith, mae cymorth ar gael gan wasanaeth Cymorth Iechyd Meddwl y Gweithle. Mae’r gwasanaeth hwn yn rhan o’r cynllun Mynediad at Waith.
Os ydych yn byw yng Nghymru, Lloegr neu’r Alban, darganfyddwch fwy am y gwasanaeth Cymorth Iechyd Meddwl yn y GweithleYn agor mewn ffenestr newydd ar wefan maximus neu help gyda rheoli eich iechyd meddwlYn agor mewn ffenestr newydd ar Able Futures.
Os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon, darganfyddwch fwy am iechyd meddwl a’r gweithleYn agor mewn ffenestr newydd ac ewch i wefan minding your head.
