Ffyrdd o gau’r bwlch pensiynau rhywedd

Y bwlch pensiynau rhywedd yw'r gwahaniaeth rhwng gwerthoedd pensiwn cyfartalog dynion a menywod.

Er enghraifft, roedd gwerth pensiwn preifat cyfartalog menywod rhwng 55 a 59 oed rhwng 2020 a 2022 bron i hanner cymaint â dynion yr un oedran.

Mae menywod hefyd fel arfer yn byw yn hirach na dynion, felly yn aml mae angen i gynilion ymddeoliad ymestyn ymhellach hefyd.

Gall hyn olygu bod yn rhaid i fenywod:

• fyw oddi ar incwm blynyddol is er mwyn osgoi rhedeg allan o arian
• parhau i weithio am gyfnod hirach
• dibynnu ar Bensiwn y Wladwriaeth a budd daliadau eraill ar gyfer incwm
• profi tlodi yn ddiweddarach mewn bywyd.

Ar gyfartaledd, mae menywod yn cael eu talu llai na dynion ac maent yn fwy tebygol o weithio'n rhan-amser neu gymryd seibiannau gyrfa – gan gynnwys absenoldeb mamolaeth ac amser arall i ffwrdd ar gyfer cyfrifoldebau gofalu.

Mae hyn fel arfer yn golygu:

• bod llai yn cael ei dalu i mewn i bensiwn, neu
• efallai na fydd pensiwn yn cael ei sefydlu o gwbl, os yw cyflogau yn is na'r trothwyon ymrestru awtomatig.

Hefyd, nid yw'r rhan fwyaf o bobl yn rhannu eu pensiynau ar ôl i berthynas ddod i ben.

Mae yna bethau y gallwch eu gwneud i gynyddu eich cynilion pensiwn ac ymddeol, a all helpu i bontio'r bwlch pensiynau rhywedd.

Gall deall sut mae eich pensiwn a'ch arian yn gweithio hefyd dalu, gan y gallech arbed treth, cael arian ychwanegol gan eich cyflogwr a chynyddu eich hyder wrth reoli eich cyllid.

Hyd yn oed os ydych chi'n sawl blwyddyn i ffwrdd o ymddeol, mae bob amser yn syniad da cynllunio faint y gallai fod angen i chi gynilo.

Gallwch ddefnyddio ein Cyfrifiannell pensiwn i weld:

• faint o arian y gallai fod ei angen arnoch i ariannu'ch ymddeoliad
• amcangyfrif o'r hyn rydych chi ar y trywydd iawn i'w gael, yn seiliedig ar eich cynilion cyfredol.

Os ydych chi'n hyderus na fydd gennych forgais neu rent i'w dalu wrth ymddeol, mae'r Retirement Living StandardsYn agor mewn ffenestr newydd  hefyd yn rhestru'r incwm blynyddol y gallai fod ei angen arnoch i fforddio ffyrdd penodol o fyw. 

Mae pensiwn yn gadael i chi gynilo dros nifer o flynyddoedd i roi arian i chi fyw pan fyddwch chi'n hŷn.

Fel arfer, mae rhyddhad treth yn rhoi hwb i'ch cynilion  gan nad oes rhaid i chi dalu treth ar incwm rydych chi'n ei roi mewn i bensiwn.

Rhaid i bob cyflogwr gynnig cynllun pensiwn yn y gweithle, ond efallai y bydd yn rhaid i chi ofyn i ymuno os ydych:

• yn ennill llai na £10,000 y flwyddyn o'r swydd honno a/neu
• o dan 22 oed neu rhwng oedran Pensiwn y WladwriaethYn agor mewn ffenestr newydd a 75.  

Rhaid i'ch cyflogwr hefyd dalu swm ychwanegol i'ch pensiwn os ydych chi'n ennill dros £6,240 y flwyddyn o'r swydd honno – gallant ddewis cyfrannu os ydych chi'n ennill llai. Rhaid i'r cyfraniadau hyn fod o leiaf 3% o'ch cyflog ond gallant fod yn llawer uwch.

Os gallwch fforddio, ystyriwch gynyddu eich cyfraniadau. Yn dibynnu ar y math o bensiwn sydd gennych, bydd hyn naill ai yn:

• prynu buddion ychwanegol neu
• cael ei fuddsoddi fel y dylai dyfu dros amser.

Mae hefyd yn werth gwirio a yw'ch cyflogwr yn cynnig paru cyfraniadau. Mae hyn yn golygu y byddant yn cynyddu eu cyfraniadau pensiwn os byddwch chi'n cynyddu faint rydych chi'n ei dalu.

Os nad oes gennych gyflogwr, neu os hoffech gynllun ar wahân, gallwch ddewis dechrau eich pensiwn eich hun.  

Mae hyn fel arfer yn golygu y gallwch benderfynu faint a pha mor aml i dalu i mewn – er nad ydych yn aml yn gallu talu mwy na:

• y swm rydych chi'n ei ennill a
• y lwfans blynyddol, sef £60,000 i'r mwyafrif. 

Mae faint o Bensiwn y Wladwriaeth y byddwch chi'n ei gael yn dibynnu ar eich cofnod Yswiriant Gwladol.

Gallwch wirio eich rhagolwg Pensiwn y WladwriaethYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK i weld faint rydych chi ar y trywydd iawn i'w gael.

Os na fyddwch yn cyrraedd eich oedran Pensiwn y WladwriaethYn agor mewn ffenestr newydd o fewn 30 diwrnod, gallwch hefyd:

• ffonio llinell gymorth Canolfan Pensiwn y DyfodolYn agor mewn ffenestr newydd 
• gwneud cais am ragolwg pensiwn drwy'r postYn agor mewn ffenestr newydd

Os yw'ch rhagolwg yn dangos efallai na fyddwch yn gymwys ar gyfer y swm llawn, mae yna ffyrdd i gynyddu eich Pensiwn y Wladwriaeth.

Er enghraifft, gallwch fel arfer hawlio credydau am ddim os ydych chi'n derbyn Tâl Mamolaeth, Tadolaeth neu Fabwysiadu Statudol neu os ydych wedi gofalu am blentyn aelod o'r teulu o dan 12 oed.

Gallwch hefyd ddewis talu i lenwi bylchau yn eich cofnod. Gall hyn olygu eich bod chi'n talu cannoedd nawr i gael miloedd yn ôl mewn incwm ychwanegol yn ddiweddarach – yn dibynnu ar ba mor hir rydych chi'n byw. 

Gall rannu'r cyfrifoldeb wrth drefnu eich cyllid helpu i sicrhau bod y ddau ohonoch yn deall eich sefyllfa, gan gynnwys eich pensiynau, biliau cartref, dyledion ac arbedion.

Gallech ofyn i chi'ch hun:

• A oes gan y ddau ohonom bensiynau gweithle neu bensiynau personol?
• Faint mae pob un ohonom yn ei dalu i'n pensiwn bob mis?
• Ydyn ni wedi cadw golwg ar hen bensiynau?
• A ydym wedi diweddaru ein buddiolwyr pensiwn (rhywun rydych chi'n dewis derbyn eich pensiwn pan fyddwch chi'n marw)?
• Pryd fydd pob un ohonom yn cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth?
• Sut rydyn ni eisiau i'n hymddeoliad edrych?

Mae hyn yn helpu pawb i wybod faint o arian sy'n dod i mewn, faint sy'n cael ei wario a faint y gallwch fforddio arbed – gan gynnwys os yw'r naill neu'r llall ohonoch yn gallu cynyddu eich cyfraniadau pensiwn.

Efallai y byddwch hefyd yn sylwi a yw un ohonoch yn llai hyderus am arian na'r llall neu a oes gan un ohonoch ddyledion neu gynilion uwch i'w hystyried.

Gall ein cynlluniwr cyllideb ar-lein am ddim a hawdd ei ddefnyddio eich helpu i weithio trwy bopeth gyda'ch gilydd. Am fwy o help, gweler ein canllaw Siarad â'ch partner am arian.

Os yw un ohonoch wedi cymryd seibiant gyrfa, wedi lleihau eich oriau neu fod â swydd ar gyflog is, gallech ystyried defnyddio rhywfaint o incwm yr enillydd uwch i dalu i bensiwn y person arall. Gallai hyn fod yn daliad untro neu gyfraniadau rheolaidd.

Er enghraifft, os oedd eich cyfraniadau pensiwn wedi stopio neu leihau tra oeddech ar absenoldeb rhieni, gallech gyfrifo faint llai y gwnaethoch gynilo a defnyddio incwm eich cartref i ychwanegu at hyn.

Os oes gan yr enillydd is:

• pensiwn gweithle, gallent gynyddu eu cyfraniadau a defnyddio incwm yr enillydd uwch mewn ffyrdd eraill – fel talu cyfran uwch o fil cartref
• pensiwn maen nhw wedi’i sefydlu eu hunain, gall yr enillydd uwch fel arfer dalu'n uniongyrchol i mewn iddo.

Er enghraifft, hyd yn oed os nad yw'ch partner wedi talu unrhyw arian i'ch pensiwn, efallai eu bod wedi gwneud pethau eraill er mwyn i chi allu gweithio a chyfrannu – fel lleihau eu horiau i ofalu am deulu.

Mae yna ychydig o wahanol ffyrdd y gallwch rannu pensiynau ar ôl gwahanu. Nid oes rhaid i chi eu rhannu'n gyfartal. Er enghraifft, gallech chi:

• drosglwyddo'r cyfan neu ran o bensiwn i'r person arall
• roi cyfran o'r incwm i'r person arall pan fydd y pensiwn yn dechrau talu
• gadw'r pensiwn ond rhannu arian ac eiddo arall yn wahanol.

Canfu adroddiad o fenywod â chyflwr iechyd neu anabledd gan yr Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol:

• Dywedodd 3 o bob 4 menyw fod eu cyflwr iechyd neu anabledd wedi cynyddu eu lefelau straen
• Dywedodd 2 o bob 3 ei fod wedi effeithio ar eu hiechyd meddwl
• Dywedodd 1 o bob 4 ei fod yn effeithio ar eu henillion a'u cyfleoedd ar gyfer dyrchafiad
• Dywedodd 1 o bob 5 ei fod yn golygu bod yn rhaid iddyn nhw roi'r gorau i'r gwaith yn gynt na’r disgwyl.

Os ydych chi'n anabl neu os oes gennych gyflwr iechyd, rhaid i'ch cyflogwr wneud 'addasiadau rhesymol' fel nad ydych dan anfantais yn y gwaith.

Os oes gennych ymrwymiadau gofalu y tu allan i'r gwaith, gallech hefyd ofyn i'ch cyflogwr am weithio hyblyg neu newidiadau eraill.

Er enghraifft, gallech ofyn i newid:

• yr oriau rydych chi'n gweithio
• o ble rydych chi'n gweithio
• yr offer sydd ei angen arnoch i wneud eich gwaith.

Gallai aros yn eich swydd hefyd olygu y gallwch barhau i gynilo i'ch pensiwn, felly dylech gael mwy o arian pan fyddwch chi'n ymddeol.

Am gyngor cyfraith cyflogaeth am ddim a chyfrinachol:

• yng Nghymru, Lloegr, neu’r Alban, gallwch gysylltu ag AcasYn agor mewn ffenestr newydd 
• yng Ngogledd Iwerddon, gallwch gysylltu â'r Labour Relations AgencyYn agor mewn ffenestr newydd

Mae'n anghyfreithlon i'ch cyflogwr eich trin yn wahanol oherwydd nodweddion penodol, gan gynnwys eich oedran a'ch rhyw.

Er enghraifft:

• nid ydych chi'n cael cynnig yr un cyfleoedd hyfforddiant neu ddyrchafiad â chydweithwyr iau
• nid yw symptomau'r menopos yn cael eu hystyried wrth adolygu eich perfformiad yn erbyn cydweithwyr eraill.

Os ydych chi'n profi unrhyw anfanteision oherwydd nodwedd warchodedig ac na fyddant yn cytuno i wneud pethau'n iawn, efallai y byddwch yn gallu mynd â'ch cyflogwr i dribiwnlys.

Am ragor o wybodaeth, gweler:

• Menopos a'r gyfraithYn agor mewn ffenestr newydd ar ACAS
• Ageism at workYn agor mewn ffenestr newydd ar Age UK.