Sut mae contract blwydd-dal ymddeol yn gweithio

Mae contract blwydd-dal ymddeol (RAC) yn fath o gynllun pensiwn y gallech ei agor tan fis Ionawr 1988. Fe’i gelwir hefyd yn bensiwn adran-226 (s-226) neu’n flwydd-dal ymddeol hunangyflogedig. Fel arfer mae’n cael ei redeg gan gwmni yswiriant.

Efallai eich bod wedi sefydlu un os oeddech yn hunangyflogedig neu os nad oedd eich cyflogwr wedi cynnig pensiwn gweithle. Er na allwch agor un nawr, yn aml gallwch barhau i dalu i mewn i un sy'n bodoli eisoes.

Os wnaethoch sefydlu eich pensiwn eich hun ar ôl 1 Gorffennaf 1988, mae’n debygol bod gennych fath o bensiwn personol yn lle.

Mae contract blwydd-dal ymddeol, neu RAC, yn fath o bensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio.

Mae hyn yn golygu y bydd eich darparwr yn buddsoddi’r arian y byddwch yn ei dalu (gan gynnwys rhyddhad treth) i dyfu cronfa o arian y gallwch ei ddefnyddio ar gyfer ymddeoliad. Y cynharaf y gallwch gael mynediad at eich pensiwn fel arfer yw 55 oed (57 o fis Ebrill 2028).

Gyda RAC, byddwch fel arfer yn defnyddio’r arian i brynu blwydd-dal – incwm gwarantedig am oes neu nifer penodol o flynyddoedd.

Gallwch gymryd hyd at 25% fel cyfandaliad di-dreth a defnyddio’r gweddill i brynu blwydd-dal – naill ai ar yr un pryd neu ar ddyddiad diweddarach. Bydd hwn yn cael ei drethu ynghyd ag unrhyw incwm arall sydd gennych.

Ond mae gennych chi opsiynau eraill hefyd, fel cymryd y swm cyfan ar yr un pryd. Gweler ein canllaw opsiynau ar gyfer defnyddio eich cronfa bensiwn am fwy o wybodaeth.

Os ydych yn 50 oed neu’n hŷn, gallwch hefyd drefnu apwyntiad Pension Wise am ddim i ddeall y gwahanol ffyrdd y gallwch gymryd eich pensiwn.

Os ydych chi’n cyfrannu at eich contract blwydd-dal ymddeol o hyd, mae dau brif beth i’w gwirio.

Fel arfer gellir rhoi hwb o 20% o leiaf i’ch cyfraniadau pensiwn oherwydd gostyngiad yn y dreth, hyd yn oed os nad ydych yn ennill digon i dalu treth. Rhyddhad treth yn ei hanfod yw pan fydd y Dreth Incwm y byddech fel arfer wedi’i thalu ar yr arian yn cael ei hychwanegu at eich pensiwn yn lle.

Nid yw llawer o ddarparwyr RAC yn gallu hawlio rhyddhad treth ar eich rhan, felly yn aml bydd angen i chi ei hawlio eich hun. Bydd eich darparwr yn gallu cadarnhau a yw hyn yn wir.

Hyd yn oed os ydynt yn hawlio rhyddhad treth ar eich rhan, bydd yn rhyddhad treth cyfradd sylfaenol o 20%. Os ydych yn talu cyfradd uwch o dreth na hyn, bydd angen i chi wneud cais am y rhyddhad treth ychwanegol eich hun.

I wneud cais am ryddhad treth, gallwch gysylltu â CThEF Yn agor mewn ffenestr newydd neu gwblhewch Ffurflen Dreth Hunanasesiad.

Bob blwyddyn dreth nes eich bod yn 75 oed, fel arfer gallwch gael gostyngiad treth ar eich holl gyfraniadau pensiwn hyd at:

• y swm rydych yn ei ennill (gweler beth sy’n cyfrif fel ‘enillion perthnasol yn y DU’Yn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK) ac
• eich lwfans blynyddol – mae hyn yn £60,000 ar gyfer y rhan fwyaf ac yn cynnwys yr holl daliadau i mewn i'ch pensiwn, gan gynnwys unrhyw rai gan eich cyflogwr.

Os ydych yn ennill llai na £3,600, gallwch gael gostyngiad treth ar hyd at £2,880 o'ch cyfraniadau pensiwn.

Os ydych yn ystyried newid neu stopio eich cyfraniadau, gofynnwch i’ch darparwr RAC sut y bydd yn effeithio ar eich buddion pensiwn ymlaen llaw. Er enghraifft, efallai na fydd eich darparwr yn derbyn cyfraniadau o dan swm penodol.

Fel arfer gallwch ddarganfod faint yw gwerth eich pensiwn ar hyn o bryd, ac effaith eich cyfraniadau, trwy wirio eich datganiad pensiwn diweddaraf. Yn aml gallwch ddod o hyd i hwn trwy:

• fewngofnodi i gyfrif ar-lein eich darparwr
• gwirio'r gwaith papur a anfonwyd atoch neu
• gofyn i'ch darparwr am gopi.

Os ydych chi’n cynllunio sut i ddefnyddio’ch contract blwydd-dal ymddeol, neu’n ystyried trosglwyddo’ch arian i ddarparwr neu gynllun newydd, gwiriwch na fyddwch chi’n colli allan ar fuddion gwerthfawr ar ddamwain.

Os hoffech chi drosi rhywfaint neu’r cyfan o’ch cronfa bensiwn yn incwm gwarantedig, bydd angen i chi brynu blwydd-dal.

Mae faint o incwm y cewch yn dibynnu ar y gyfradd blwydd-dal y gallwch ei chael. Er enghraifft, pe baech yn prynu blwydd-dal am £100,000, byddai cyfradd o 5% yn rhoi £5,000 y flwyddyn i chi.

Mae cyfraddau blwydd-dal yn dibynnu ar lawer o bethau, gan gynnwys eich iechyd, am ba mor hir yr hoffech iddo dalu a'r cyfraddau ar y farchnad. Mae hyn yn golygu na fyddwch fel arfer yn gwybod y gyfradd a gewch nes i chi gael dyfynbris.

Ond mae gan rai RACs gyfraddau blwydd-dal gwarantedig a osodwyd pan wnaethoch gymryd y pensiwn. Mae hyn yn golygu efallai y byddwch yn gallu cael cyfradd uwch na'r rhai a gynigir ar hyn o bryd.

Gwiriwch eich telerau ac amodau neu gofynnwch i'ch darparwr a oes gennych gyfradd warantedig. Yna gallwch ei gymharu â'r cyfraddau sydd ar gael ar y farchnad agored.

I gael rhagor o wybodaeth, gweler ein canllawiau a’n teclyn:

• Incwm Ymddeol Gwarantedig (blwydd-daliadau) wedi’i egluro
• Prynu blwydd-dal: opsiynau blwydd-dal a siopa o gwmpas
• Teclyn cymharu blwydd-dal

Mae llawer o gontractau blwydd-dal ymddeol yn cael eu buddsoddi mewn ‘cronfeydd gydag elw’. Mae hyn yn golygu y byddwch fel arfer yn cael taliadau bonws rheolaidd os yw'r buddsoddiadau'n perfformio'n dda, megis bob blwyddyn.

Yn nodweddiadol, mae bonws terfynol hefyd pan fyddwch chi'n cymryd eich arian ac mae'n stopio â chael ei fuddsoddi. Mae eich darparwr fel arfer yn bwriadu i hyn fod ar eich oedran pensiwn arferol, fel y nodir yn y telerau ac amodau.

Mae hyn yn golygu efallai na fydd eich taliadau bonws yn talu’n llawn os cymerwch eich arian cyn neu ar ôl eich oedran pensiwn arferol. Efallai y bydd eich darparwr hefyd yn lleihau’r swm a gewch os byddwch yn ei gymryd ar ddyddiad gwahanol ac nad yw’r buddsoddiadau wedi perfformio yn ôl y disgwyl. Gelwir hyn yn ostyngiad yng ngwerth y farchnad (MVR).  

Gofynnwch i’ch darparwr RAC beth fyddai’n digwydd i’ch arian petaech yn marw cyn cymryd yr arian, oherwydd yn aml gellir talu cyfandaliad budd-dal marwolaeth allan.

Fel arfer gallwch enwi’r bobl yr hoffech i’r arian fynd iddynt, a elwir yn fuddiolwyr, ond eich darparwr fydd yn gwneud y penderfyniad terfynol yn aml.