Beth yw twyll cerdyn credyd a sut fedrai ei atal?

Mae twyll cerdyn credyd yn cynnwys unrhyw fath o ladrad neu dwyll sy'n ymwneud â cherdyn credyd. Nod twyll cerdyn credyd yw prynu nwyddau heb dalu, neu ddwyn arian o gyfrif credyd rhywun arall.

Gallwch rannu'r gwahanol fathau o dwyll cerdyn credyd  i bedwar prif faes:

1. Cardiau sydd ar goll neu wedi'u dwyn yn cael eu defnyddio heb ganiatâd eu perchennog.
   1. Efallai bod rhywun wedi edrych dros eich ysgwydd i ddarganfod  eich PIN. Dyma pan fydd rhywun sydd am ddwyn eich cerdyn yn edrych dros eich ysgwydd wrth i chi roi eich PIN mewn peiriant arian parod neu wrth wneud taliad. Gall hyn ddigwydd hefyd os yw'r lleidr yn eich gwylio'n nodi'ch PIN cyn dwyn eich ffôn, yna'n ceisio cael mynediad i'ch apiau bancio.
   2. Efallai eich bod wedi cael eich twyllo i roi eich cardiau i droseddwyr sy'n honni  eu bod yn helpu gydag ymchwiliad heddlu (a elwir yn aml yn sgam negesydd) neu, er enghraifft, yn honni  bod yn weithiwr banc sydd angen gwirio'ch cyfrif.
2. Cardiau credyd yn cael eu ‘sgimio’. Dyma pryd mae'r cerdyn yn cael ei glonio neu ei gopïo gyda pheiriant sweip arbennig i wneud copi dyblyg o'r cerdyn.
3. Mae manylion cerdyn – rhif cerdyn, enw deiliad y cerdyn, dyddiad geni a chyfeiriad – yn cael eu dwyn, yn aml o gronfeydd data ar-lein neu drwy sgamiau e-bost, ac yna'n cael eu gwerthu a'u defnyddio ar y rhyngrwyd, neu dros y ffôn. Gelwir hyn yn aml yn dwyll ‘di-gerdyn?? ’.
4. Gwneud ceisiadau twyllodrus yn enw rhywun arall am gerdyn credyd newydd, heb i'r person hwnnw wybod.

Os ydych chi wedi dioddef twyll cerdyn credyd, fel arfer ni fyddwch yn atebol am daliadau anawdurdodedig ar y cerdyn yn ystod y twyll. Mae hyn oherwydd eich bod wedi’ch diogelu o dan Ddeddf Defnyddwyr Credyd 1974.

Mae'r Ddeddf yn golygu y gallwch hawlio'n ôl yr arian a gollwyd gennych oherwydd twyll.

Fodd bynnag, mae dau amgylchiad a fyddai'n golygu na fyddech yn cael yr holl arian yn ôl.

1. Os cafodd eich cerdyn ei golli, ei ddwyn, neu ei gopïo, efallai y bydd yn rhaid i chi dalu’r £35 cyntaf o drafodiad anawdurdodedig – ond dim ond os nad oeddech yn ymwybodol o’r golled, neu os oedd eich banc ar fai. Hefyd, os byddwch yn rhoi gwybod bod eich cerdyn ar goll yn gyflym bydd y ffi hon yn cael ei hepgor yn aml.
2. Os oeddech yn ymddwyn yn esgeulus – ddim yn talu digon o sylw i ddiogelwch eich cerdyn a'i fanylion.

Dyma rai enghreifftiau o bryd y gallai eich banc ddweud eich bod yn esgeulus ac na fyddent yn ad-dalu’ch arian:

• Mae 13 mis neu fwy wedi mynd heibio ers i’r gweithgarwch twyllodrus ddigwydd ar eich cerdyn.
• Gall darparwr eich cerdyn brofi eich bod wedi awdurdodi'r trafodiad.
• Fe wnaethoch ymddwyn yn dwyllodrus – er enghraifft, wnaethoch esgus nad oeddech wedi gwneud taliad, er eich bod wedi gwneud taliad.
• Ni wnaethoch ddiogelu manylion eich cerdyn, PIN neu gyfrinair – er enghraifft ysgrifennu eich PIN i lawr ar bapur sy'n cael ei gadw yn eich waled gyda'ch cerdyn.

Bydd canfod twyll cerdyn credyd yn cymryd ychydig funudau i chi. Efallai y bydd yn teimlo fel trafferth, ond gallai peidio â sylwi bod rhywun yn defnyddio manylion eich cerdyn credyd eich gadael gyda bil mawr.

• Gwiriwch eich cyfriflenni banc yn rheolaidd, bob ychydig ddyddiau. Os oes tâl ar eich cyfriflen nad ydych yn ei adnabod, ffoniwch ddarparwr eich cerdyn a holwch.
• Gwiriwch eich adroddiad credyd yn rheolaidd, o leiaf unwaith y mis. Bydd hwn yn dweud wrthych os oes rhywun wedi gwneud cais am gardiau credyd yn esgus mai chi ydyw. Cysylltwch ag asiantaethau adrodd credyd defnyddwyr EquifaxYn agor mewn ffenestr newydd, ExperianYn agor mewn ffenestr newydd neu TransUnionYn agor mewn ffenestr newydd i gael adroddiad ac i roi gwybod iddynt am unrhyw broblemau.
• Os byddwch yn derbyn post nad ydych yn ei ddisgwyl, cysylltwch â phwy bynnag a'i hanfonodd atoch.
• Neu, os nad ydych yn derbyn post yr ydych yn ei ddisgwyl, cysylltwch â phwy bynnag oedd i fod i’w anfon rhag ofn ei fod yn cael ei ryng-gipio a’i ddwyn.
• Sefydlwch rybuddion gan eich banc ar gyfer taliadau a wneir gan ddefnyddio'ch cerdyn. Mae hyn yn golygu y bydd rhywbeth fel neges destun yn cael ei anfon atoch pryd bynnag y bydd eich cerdyn yn cael ei ddefnyddio.
• Os caiff eich cerdyn credyd ei wrthod, holwch ddarparwr eich cerdyn. Gallai hyn olygu eich bod wedi cael nifer o daliadau gwerth uchel ar eich cerdyn heb i chi wybod.
• Mae darparwr eich cerdyn credyd yn dweud wrthych eich bod wedi cyrraedd terfyn eich cerdyn credyd. Yn union fel gyda cherdyn credyd yn cael ei wrthod, gallai olygu bod rhywun wedi bod yn defnyddio manylion eich cerdyn heb i chi wybod.

1. Cysylltwch â'ch cwmni cerdyn credyd. Bydd hyn yn helpu i sicrhau y cewch ad-daliad am y taliadau twyllodrus ar eich cerdyn.
2. Rhowch wybod am y gweithgaredd i Action Fraud gan ddefnyddio eu teclyn adrodd twyll ar-leinYn agor mewn ffenestr newydd neu drwy ffonio 0300 123 2040.
3. Newidiwch eich cyfrineiriau a'ch PINs. Efallai eich bod yn meddwl mai dim ond un cerdyn credyd sydd wedi’i hacio, ond efallai nad ydych yn gwybod sut y cawsant y manylion i ddefnyddio’r cerdyn hwnnw, felly gallai gwasanaethau eraill a ddefnyddiwch hefyd fod mewn perygl o gael eu defnyddio’n dwyllodrus.

Ar ôl y tri cham hyn, bydd angen i chi weld a oes unrhyw arwyddion eraill o dwyll.

Mae hyn yn golygu mynd trwy eich cyfriflenni banc a cherdyn credyd am yr ychydig fisoedd diwethaf, yn ogystal â chael copi o'ch ffeil credyd. Bydd hyn yn eich helpu i weld a oes unrhyw un wedi defnyddio eich hunaniaeth i wneud cais am gardiau credyd neu fenthyciadau heb i chi wybod.

Dylech roi gwybod am unrhyw dwyll ar eich cerdyn credyd drwy:

1. Ffonio darparwr eich cerdyn credyd ac egluro beth sydd wedi digwydd. Fel arfer byddwch yn cael eich ad-dalu am unrhyw daliadau nad oeddech yn gyfrifol amdanynt os byddwch yn rhoi gwybod am dwyll yn gyflym.
2. Defnyddiwch teclyn ar-lein Action FraudYn agor mewn ffenestr newydd i roi gwybod am y drosedd, neu ffoniwch nhw ar 0300 123 2040.
3. Gallwch hefyd adrodd am sgamiau ariannol, megis twyll buddsoddi, i'r Awdurdod Ymddygiad Ariannol (FCA)Yn agor mewn ffenestr newydd
4. Dylech hefyd gysylltu ag asiantaethau gwirio credyd: TransUnionYn agor mewn ffenestr newydd EquifaxYn agor mewn ffenestr newydd ExperianYn agor mewn ffenestr newydd - os oes rhywun wedi gwneud cais am gerdyn credyd yn eich enw chi.
5. Cysylltwch â Rhif Ymholiad Cwsmer y Post Brenhinol ar 03457 740 740 os ydych yn credu bod eich post yn cael ei ddwyn neu ei ailgyfeirio heb eich caniatâd.
6. Cysylltwch â'r sefydliadau cyhoeddi am unrhyw ddogfennau coll fel pasbortau neu drwyddedau gyrru.

Mae llawer o bethau y gallwch eu gwneud i'ch helpu i leihau'r tebygolrwydd o ddioddef o dwyll cerdyn credyd.

• Peidiwch â gadael i'ch cerdyn fynd o'ch golwg pan fyddwch chi'n talu am bethau - ni fyddwch yn gwybod a yw'n cael ei gopïo neu ei ymyrryd ag ef.
• Byddwch yn ofalus os bydd rhywun yn cysylltu â chi pan nad ydych wedi gofyn iddynt gysylltu â chi. Mae hynny'n golygu cadw'n glir o unrhyw alwadau ffôn annisgwyl, llythyrau, e-byst neu bobl yn curo ar eich drws.
• Peidiwch â rhannu gwybodaeth bersonol na manylion mewngofnodi fel eich PIN neu gyfrineiriau.
• Torrwch hen gardiau credyd, gan wneud yn siŵr eich bod yn torri drwy'r sglodion a'r stribed magnetig.
• Gwnewch yn siŵr eich bod yn cadw'ch cyfrifiadur a'ch meddalwedd ffôn symudol yn gyfredol.
• Defnyddiwch gyfrineiriau cryf bob amser a pheidiwch â defnyddio'r un cyfrinair ar gyfer cyfrifon lluosog. Dylech hefyd newid eich cyfrineiriau yn rheolaidd.
• Gwiriwch ddwywaith bod y cwmnïau rydych yn delio â nhw yn gyfreithlon cyn gwneud taliadau.
• Peidiwch â defnyddio Wi-Fi cyhoeddus ar gyfer trafodion. Mae'n llawer mwy diogel defnyddio cysylltiadau gartref lle nad ydyn nhw'n cael eu defnyddio gan lawer o bobl bob dydd. Mae'r cysylltiad rhyngrwyd data ar eich ffôn yn aml yn fwy diogel na'r un yn y siop goffi neu'r bwyty.
• Defnyddiwch wefannau diogel. Gallwch weld safleoedd mwy diogel trwy edrych ar ddechrau'r cyfeiriad gwe. Mae’r rhai sy’n dechrau ‘https’ yn fwy diogel na’r rhai sy’n dechrau ‘http’.
• Allgofnodwch bob amser o'ch cyfrif banc a chyfrifon gwefan, yn enwedig pan fyddwch yn defnyddio cyfrifiadur cyhoeddus.
• Cadwch olwg ar eich post. Os ydych yn disgwyl datganiad neu ddogfen swyddogol ac nad yw’n cyrraedd, siaradwch â’r sefydliad a’i hanfonodd atoch.
• Ailgyfeirio eich post pan fyddwch yn symud, fel arall ni fydd eich llythyrau yn eich cyrraedd.
• Gallech hefyd ddefnyddio gwasanaeth blocio galwadau fel y Telephone Preference ServiceYn agor mewn ffenestr newydd Dylai hyn atal galwyr diwahoddiad, ond nid galwyr sgam, oherwydd nid ydynt wedi ymrwymo i'r canllawiau. Mae hyn yn golygu y bydd unrhyw alwad annisgwyl bron yn sicr yn dod gan sgamwyr - ac nid ydych chi am ddelio â nhw.
• Peidiwch â thaflu llythyrau yn y bin gan eu bod yn hawdd i bobl dod o hyd iddynt a'u defnyddio i ddwyn eich hunaniaeth. Defnyddiwch fin cyfrinachol arbennig, neu defnyddiwch beiriant rhwygo.
• Byddwch yn ofalus beth rydych yn ei rannu ar gyfryngau cymdeithasol. Cofiwch, mae postiadau yn aml yn hygyrch i unrhyw un, o unrhyw le, felly os oes gwybodaeth bersonol fel eich dyddiad geni wedi'i phostio, gallai fod y darn coll i rywun sy'n edrych i'ch dynwared.
• Wrth ddefnyddio cwmni gwasanaethau ariannol, gwiriwch gofrestr yr FCA o gwmnïau a reoleiddirYn agor mewn ffenestr newydd Os nad ydynt arni, peidiwch â defnyddio'r cwmni hwnnw.
• Ar gyfer cwmnïau nad ydynt yn wasanaethau ariannol, gwiriwch Dŷ'r Cwmnïau i gael gwybod eu cefndir, neu chwilio am adolygiadauYn agor mewn ffenestr newydd