Dod o hyd i’r cyfreithiwr neu drawsgludwr eiddo iawn

Y cwestiwn cyntaf y gofynnir i chi pan fyddwch yn gwneud cynnig ar eiddo yw enw a manylion cyswllt eich cyfreithiwr neu drawsgludwr trwyddedig a fydd yn gofalu am y broses drawsgludo.

Trawsgludo yw'r term am y broses gyfreithiol o drosglwyddo perchnogaeth eiddo.

Byddant yn:

• delio â chontractau 

• rhoi cyngor cyfreithiol

• gwneud chwiliadau cyngor lleol

• ymdrin â'r Gofrestrfa Tir, a

• throsglwyddo'r arian i dalu am eich eiddo. 

Mae'n swydd bwysig, felly dewiswch yn ofalus a chymharwch mwy nag un cwmni.

Fel arfer mae ffioedd cyfreithiol tua £2,000, gan gynnwys TAW ar 20%.

Yn y DU, gallwch ddewis naill ai cyfreithiwr neu drawsgludwr i gyflawni'r ochr gyfreithiol wrth brynu neu werthu eiddo.

Mae trawsgludwyr trwyddedig yn arbenigo mewn cyfraith eiddo ond ni allant ymdrin â materion cyfreithiol cymhleth.

Mae cyfreithiwr wedi'i hyfforddi ym mhob maes cyfreithiol a rhaid iddo fod yn aelod o Gymdeithas y Gyfraith DU. Mae hyn yn golygu eu bod fel arfer yn costio mwy na thrawsgludwr gan y gallant gynnig gwasanaethau cyfreithiol eraill os aiff pethau o’i le.

Mae'r ddau yn cael eu rheoleiddio ac mae'n rhaid iddynt gynnal safonau proffesiynol. 

• Gofyn i ffrindiau a theulu am gyngor.

• Gofyn i'ch benthyciwr, brocer morgais neu Ymgynghorydd Ariannol Annibynnol (IFA).

• Chwilio ar-lein. Chwiliwch am opsiynau yn eich ardal leol neu ble rydych chi'n prynu, a gwirio eu sgoriau a'u hadolygiadau.

• Efallai y bydd eich asiant tai yn argymell cyfreithiwr, ond gallai hyn fod yn seiliedig ar gomisiwn neu gallai fod yn ddrud, felly cymharwch brisiau mewn mannau eraill bob amser. 

• Mae trawsgludo ar-lein yn aml yn rhatach, ond efallai mai dim ond trwy e-bost neu dros y ffôn y byddwch yn delio â nhw. Mae rhai pobl yn cwyno am wasanaeth gwael a nad ydynt yn siarad â'r un person bob tro. Ni fyddant yn medru ymdrin â materion cyfreithiol cymhleth.

Gwnewch yn siŵr bod eich arbenigwr eiddo dewisol yn aelod o Gymdeithas y Gyfraith Cymru a LloegrYn agor mewn ffenestr newydd,  Law Society of ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd neu Gymdeithas y Gyfraith Gogledd Iwerddon ac aelod o Gynllun Ansawdd Trawsgludo Cymdeithas y GyfraithYn agor mewn ffenestr newydd

Rhaid i drawsgludwyr fod yn aelodau o'r Cyngor Trawsgludwyr TrwyddedigYn agor mewn ffenestr newydd

Cadarnhewch bob amser beth fyddwch yn ei dalu a phryd cyn i chi gyflogi rhywun.

Fel arfer, rhennir ffioedd trawsgludo yn ffioedd cyfreithiol ac 'ad-daliadau'. Taliadau am wasanaethau y mae eich cyfreithiwr yn talu amdanynt, fel chwiliadau, y byddwch yn eu had-dalu yn eich bil terfynol.

Ceisiwch ddarganfod:

• A ydynt yn cael eu cymeradwyo gan eich benthyciwr morgais? 

• Os yw'n berthnasol, a oes ganddynt brofiad o rannu perchnogaeth neu eiddo rhestredig?

• Ydyn nhw'n aelodau o gorff proffesiynol?

• Beth yw eu proses gwyno?

Gall prynu tŷ fod yn straen. Ond gall cael cyfreithiwr neu drawsgludwr sy'n gallu ateb unrhyw gwestiynau ei gwneud hi'n llawer haws.

• Gwnewch yn siŵr eich bod yn darganfod yr amseroedd a'r ffyrdd gorau o gysylltu â nhw.

• Gwiriwch a oes ganddynt system sy'n eich galluogi i dracio sut mae'r pryniant yn datblygu.

• Gwiriwch a oes ganddynt wyliau wedi'u trefnu pryd y bydd eu hangen arnoch. 

• Gofynnwch bwy fydd yn camu i mewn os ydynt i ffwrdd neu i ffwrdd yn sâl.

• Gwybod ble maen nhw wedi'u lleoli a phenderfynu beth sydd bwysicaf i chi. Mae defnyddio cyfreithiwr neu drawsgludwr yn agos i'ch cartref neu'ch gwaith yn ei gwneud hi'n haws gollwng neu gasglu dogfennau os oes angen; ac efallai y bydd trefniadau neu brydlesi lleol, sy'n unigryw i'ch ardal. Ond efallai y bydd cwmnïau ar-lein neu gwmnïau ymhellach i ffwrdd yn cynnig gwasanaeth rhatach, felly mae'n bwysig pwyso a mesur y manteision a'r anfanteision.

Gellir codi tâl arnoch mewn gwahanol ffyrdd:

• ffi sefydlog

• cyfradd yr awr, neu

• canran o bris yr eiddo. 

Ceisiwch gael dyfynbrisiau gan dri chwmni gwahanol ar gyfanswm cost eu gwasanaeth.

Gwnewch yn siŵr bod y dyfynbrisiau’n dangos yr holl gostau, gan gynnwys TAW, felly cewch chi gymharu fel ag y mynnwch. Mae'r ffioedd yn amrywio a gallent gostio rhwng £800 i hyd at mwy na £2,000 i chi.

Mae'n rhaid iddynt gynnwys taliadau am:

• chwiliadau 

• trosglwyddiadau banc

• Ffioedd y Gofrestrfa Tir

• Treth Stamp, Treth Trafodiadau Tir, neu Adeiladau a Threth Trafodiadau Tir, os yw'n berthnasol

• costau eraill gan gynnwys gwasanaethau postio a negesydd 

• gwaith ychwanegol os yw'r broses yn fwy cymhleth neu frys na'r disgwyl

• mae rhai trawsgludwyr yn codi mwy os ydych am ddefnyddio ISA Cymorth i Brynu neu Gydol Oes, neu os ydych yn prynu neu'n gwerthu eiddo cydberchnogaeth.

Darganfyddwch am gostau eraill wrth brynu neu werthu cartref. 

Gall pethau fynd o’i le ac mae grwpiau a all eich helpu os ydych am wneud cwyn.

• Cymdeithas y GyfraithYn agor mewn ffenestr newydd

• Ombwdsmon CyfreithiolYn agor mewn ffenestr newydd

• Cyngor Trawsgludwyr TrwyddedigYn agor mewn ffenestr newydd 

• Comisiwn Cwynion Cyfreithiol yr AlbanYn agor mewn ffenestr newydd

Darganfyddwch y bobl iawn i siarad â nhw am gartrefi a morgeisi yn ein canllaw Prynu neu werthu eich cartref: dod o hyd i weithiwr proffesiynol.