Treth ac Yswiriant Gwladol pan fyddwch yn hunangyflogedig

Os byddwch yn dod yn hunangyflogedig ac yn disgwyl ennill mwy na £1,000, mae angen i chi gofrestru ar gyfer HunanasesiadYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK.

Mae’n well cofrestru cyn gynted ag y gallwch, ond y dyddiad cau yw 5 Hydref y flwyddyn dreth ganlynol (mae blwyddyn dreth yn rhedeg rhwng 6 Ebrill a 5 Ebrill). Er enghraifft, os gwnaethoch ddechrau bod yn hunangyflogedig ym mis Mehefin 2025, byddai angen i chi gofrestru erbyn 5 Hydref 2026.

Efallai y bydd yn rhaid i chi dalu cosb os byddwch yn cofrestru'n hwyr. Gweler ein canllaw Ffurflen Dreth Hunanasesiad am fwy o wybodaeth.

Mae gan CThEF declyn gwirio statws eich cyflogaethYn agor mewn ffenestr newydd

Mae hyn yn dangos a ydych yn cael eich ystyried yn hunangyflogedig ar sail eich manylion. Er enghraifft, os oes gennych incwm gan gyflogwr a hunangyflogaeth.

Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Egluro contractau a hawliau cyflogaeth.

Pan fyddwch yn hunangyflogedig, gallwch ddidynnu symiau penodol o’ch incwm cyn talu treth.

Os ydych yn hunangyflogedig, byddwch yn talu treth incwm ar eich elw masnachu. Yn gyffredinol, dyma’r swm o arian sy’n weddill ar ôl i chi ddidynnu treuliau cysylltiedig â busnes.

Os oedd eich incwm hunangyflogaeth dros £1,000, bydd angen i chi ddatgan treuliau ar eich Ffurflen Dreth Hunanasesiad. Gallwch naill ai ddewis:

• didynnu cyfanswm eich treuliau busnes caniataol, neu
• hawlio un neu’r ddau o’r lwfansau di-dreth safonol hyn:
  • Lwfans masnachuYn agor mewn ffenestr newydd o £1,000 ar gyfer incwm hunangyflogedig
  • Lwfans eiddoYn agor mewn ffenestr newydd o £1,000 ar gyfer incwm o dir neu eiddo.

Os yw eich treuliau busnes yn uwch na £1,000, yn gyffredinol mae’n well i chi ddidynnu eich treuliau yn hytrach na hawlio’r lwfans safonol. Gweler treuliau hunangyflogaeth derbyniolYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK.

Opens in a new window

Ar gyfer blwyddyn dreth 2025/26, y Lwfans Personol safonol yw £12,570.

Gostyngir eich Lwfans Personol £1 am bob £2 o incwm y byddwch yn ei ennill dros £100,000. Felly ni chewch unrhyw lwfans personol os ydych yn ennill dros £125,140.

Dim ond un Lwfans Personol a gewch, y mae CThEF fel arfer yn berthnasol i'ch prif gyflogaeth. Fel arfer dyma'r swydd sy'n talu fwyaf i chi.

Os ydych yn gweithio dwy swydd ac nad yw'r naill na'r llall o'r incwm yn uwch na £12,570, gallwch rannu eich Lwfans Personol. Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Treth a thâl ail swydd.

Mae swm y dreth incwm fyddwch yn ei dalu ar eich elw masnachu yr un fath â phetaech yn gyflogedig.

Dyma’r cyfraddau Treth Incwm presennol ar gyfer Cymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon, yn seiliedig ar y Lwfans Personol safonol o £12,570. Ar gyfer yr Alban, gweler Treth Incwm ac Yswiriant Gwladol yr Alban.

Os ydych yn ennill dros £125,140, byddwch yn talu 45% o dreth gyfradd ychwanegol ar eich holl elw masnachu. Nid ydych yn cael Lwfans Personol.

Mae cyfraniadau Yswiriant Gwladol (CYG) yn talu am fudd-daliadau penodol, gan gynnwys Pensiwn y Wladwriaeth a Lwfans Ceisio Gwaith. Dyma beth fyddwch chi'n ei dalu ar gyfer blwyddyn dreth 2024/25 (y byddwch chi'n ei ddefnyddio yn eich ffurflen dreth ar-lein sy'n ddyledus erbyn 31 Ionawr 2026):

Felly, ar gyfer elw o £55,000, byddech yn talu:

• Dim ar y £12,570 cyntaf
• 6% ar y £37,700 nesaf
  
• 2% ar y £4,730 terfynol.

Byddwch yn dal i allu talu Dosbarth 2 yn wirfoddol os yw eich elw o dan £6,725.

Mae'r bandiau wedi newid ar gyfer blwyddyn dreth 2025/26, felly dyma beth fyddwch chi'n ei dalu yn ffurflen dreth y flwyddyn nesaf (sy'n ddyledus erbyn 31 Ionawr 2027):

Darganfyddwch fwy am gyfraniadau Yswiriant Gwladol ar GOV.UK.

Gallwch ddefnyddio Cyfrifydd parod i’r hunangyflogedigYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK i gael syniad o faint o dreth ac Yswiriant Gwladol y mae’n debygol y bydd angen i chi ei dalu.

Oni bai eich bod yn ennill llai na £1,000 mewn blwyddyn dreth o hunangyflogaeth, bydd angen i chi gwblhau Ffurflen Dreth Hunanasesiad.

Am gymorth llawn gweler:

• Sut i lenwi Ffurflen Dreth Hunanasesiad
• Canllawiau a gweminarau HunanasesuYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK
• GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd ar gyfer canllawiau, fideos a gweminarau Hunanasesu CthEF

Os ydych yn rhedeg cwmni cyfyngedig preifat (Ltd) neu bartneriaeth atebolrwydd cyfyngedig (LLP), bydd angen i chi hefyd dalu Treth Gorfforaeth ar elw eich busnes.

Gallai hyn olygu gorfod cyflwyno Ffurflen Dreth Hunanasesiad ar gyfer unrhyw arian fyddwch yn ei ennill drwy'r cwmni.

Darganfyddwch fwy am gofrestru ar gyfer, a thalu Treth GorfforaethYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK.