Dewisiadau gofal plant

Mae meithrinfeydd yn cynnig gofal ac addysg i blant rhwng chwe wythnos a phum mlwydd oed.

Gallant gael eu rhedeg yn breifat neu gan sefydliadau cymunedol, awdurdodau lleol neu gyflogwyr.

Gofal ac addysg gymunedol a gwirfoddol ar gyfer plant rhwng tair a phump oed.

Fel arfer maent yn cynnig sesiynau tair-awr yn y bore neu’r prynhawn yn ystod y tymor ysgol.

Er mwyn helpu rhieni a gofalwyr sy'n gweithio (neu eisiau gweithio), bydd y llywodraeth yn ariannu ysgolion ac awdurdodau lleol i gynyddu'r gofal y gallant ei ddarparu, fel y gall pob rhiant a gofalwr i blant oed ysgol ollwng eu plant yn yr ysgol o 8am a'u casglu o gwmpas 6pm.

Cyflwyniad i addysg gynradd ar gyfer plant tair i bump oed. Yn aml maent wedi eu cysylltu â chylch cyn-ysgol neu ysgol gynradd. Ar agor yn ystod oriau ysgol yn ystod y tymor.

Os oes gan eich plentyn anabledd neu anghenion addysgol arbennig (SEN), mae gennych chi amrywiaeth o opsiynau gofal plant o hyd.

Mae'n ofynnol i bob lleoliad sydd wedi'i gofrestru ag Ofsted yn Lloegr, fel meithrinfeydd a chyn-ysgolion, gefnogi plant a SEN. Mae'n syniad da siarad yn uniongyrchol â'ch darparwr dewisol i ddeall pa gefnogaeth y gallant ei chynnig a sut y gallant ddiwallu anghenion eich plentyn.

• Yn Lloegr, mae gan Coram ganllaw defnyddiol a manwl i rieniYn agor mewn ffenestr newydd sy'n egluro'ch hawliau a'ch opsiynau.
• Os ydych chi'n byw yng Nghymru, gall eich Gwasanaeth Gwybodaeth i Deuluoedd lleolYn agor mewn ffenestr newydd roi mwy o fanylion i chi.
• Yn yr Alban, gallwch ddod o hyd i gefnogaeth ac arweiniadYn agor mewn ffenestr newydd ar disabilityscot.
• Yng Ngogledd Iwerddon, ewch i nidirect i gael gwybodaeth am ofal plant i blant ag anableddauYn agor mewn ffenestr newydd

Gall cael y wybodaeth a'r gefnogaeth gywir wneud gwahaniaeth mawr, felly mae'n werth archwilio'ch opsiynau'n gynnar.

Hyd yn oed os oes gennych chi ofal plant rheolaidd, bydd adegau pan nad yw ar gael, fel diwrnodau hyfforddi athrawon, salwch, gwyliau neu gau munud olaf.

Gall y bylchau hyn eich dal yn ddiarwybod, felly mae'n helpu i gynllunio ymlaen llaw. Gallech ofyn i aelod o'r teulu neu ffrind helpu, trefnu cynllun wrth gefn gyda rhiant arall, neu gynllunio i gymryd diwrnod i ffwrdd o'r gwaith os oes angen.

Gall cael rhywbeth yn ei le wneud pethau'n llawer haws pan fydd yr annisgwyl yn digwydd.

Mae opsiwn o gael aelod o’ch teulu neu ffrind i ofalu am eich plentyn. Gall hyn fod am ddim, am daliad neu trwy drefniant lle byddwch yn gofalu am blant eich gilydd – gelwir hyn yn ‘ofal plant dwyochrog’.

Gall hyn ymddangos yn ddewis cyfleus a fforddiadwy - ond gall y rheolau am y math hwn o drefniant fod yn gymhleth.

Mae’r cynllun hwn ar gyfer aelodau o’r teulu – neiniau a theidiau fel arfer – sy’n rhoi’r gorau i weithio er mwyn helpu i ofalu am blentyn.

Gallant elwa ohono os nad ydynt wedi cronni digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol (NI) i fod yn gymwys am bensiwn y wladwriaeth yn llawn.

Gall y gofalwr fod yn gymwys:

• os ydynt dros 16 oed ond heb gyrraedd oed Pensiwn y Wladwriaeth
• os ydynt yn perthyn i’r plentyn. Neiniau a theidiau yw’r gofalwyr mwyaf cyffredin, ond gall unrhyw aelod o’r teulu hawlio.

I fod yn gymwys, mae rhaid i’r plentyn fod dan 12 oed a:

• bod y rhiant (neu’r prif ofalwr) yn gymwys am Fudd-dal Plant
• bod gan y rhiant flwyddyn gymwys o gyfraniadau NI y mae’n fodlon ei throsglwyddo i’r gofalwr
• bod y rhiant (neu’r prif ofalwr) yn cytuno i’r cais. Efallai na fyddwch yn cytuno er enghraifft, os nad ydych yn dychwelyd i’r gwaith a bod angen y cyfraniadau NI arnoch.

Ni ellir cyflwyno cais am flwyddyn dreth neilltuol tan y mis Hydref canlynol. Mae hyn oherwydd bod hyn yn caniatáu i gofnodion NI gael eu diweddaru ar gyfer y flwyddyn dreth flaenorol.

Rhywun sy'n gofalu am blentyn yng nghartref y plentyn ei hun. Fel arfer mae'n rôl fyw yn y cartref neu rôl ddyddiol, ond mae nanis rhan-amser hefyd ar gael.

Gall nanis gofrestru'n wirfoddol gydag  Ofsted. 

Rhywun sy'n byw gyda chi ac yn dysgu'r iaith a'r diwylliant lleol wrth ddarparu tua 30 awr o ofal plant a chymorth o amgylch y cartref.

Darganfyddwch fwy am gyflogi au pairYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK.

Cofiwch, nid yw byth yn rhy gynnar i ddechrau cynllunio am gost gofal plant.

Nid oes angen i chi fod ar incwm isel i gael help gyda chostau gofal plant. Mae llawer o leoedd i gael help. Help is available for many families. Gall hyn gynnwys pethau fel clybiau brecwast, gofal cofleidiol (cyn ac ar ôl ysgol), meithrinfeydd a gwarchodwyr plant.

Mae yna lawer o leoedd i gael cymorth, gan gynnwys Gofal Plant Di-dreth, Credyd Cynhwysol ac oriau gofal plant am ddim yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw ac oedran eich plentyn.

Mae’r galw am lefydd gofal plant yn uchel, felly nid yw hi byth yn rhy gynnar i ddechrau ymchwilio i’ch dewisiadau.

Mae gwahanol fathau o ofal plant ar gael gan gynnwys meithrinfeydd, gwarchodwyr plant, grwpiau chwarae a chrèches. Mae crèches yn cynnig gofal achlysurol am gyfnod cyfyngedig, a geir yn aml mewn mannau fel campfeydd, gweithleoedd neu ganolfannau siopa, ond nid yw pob un wedi'i gofrestru ag Ofsted.

Mae costau gofal plant yn amrywio yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw, felly mae'n syniad da darganfod beth allwch chi ddisgwyl ei dalu yn eich ardal.

Mae costau'n amrywio llawer yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw, felly mae'n syniad da darganfod beth allwch chi ddisgwyl ei dalu yn eich ardal.

Ar gyfer cyfartaledd yn y DU ac yn Llundain, gwelwch ein canllaw Costau gofal plant cyfartalog.

Gallwch gyfrifo a yw’r gofal plant rydych ei eisiau yn fforddiadwy trwy gymharu’r costau gyda’ch incwm dros ben ar ôl taliadau hanfodol.