Help gyda chostau gofal plant

Efallai y bydd gennych hawl i rywfaint o ofal plant am ddim, felly mae'n werth gwirio a ydych chi'n gymwys i wneud yn siŵr nad ydych chi'n colli allan. Defnyddiwch y gyfrifiannell gofal plant ar GOV.UK i ddarganfod faint o help y gallech ei gael.

Mae faint y gallwch ei gael yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw. Gallwch ddefnyddio'r oriau am ddim hyn yn y lleoliadau cofrestredig canlynol:

• meithrinfeydd a dosbarthiadau meithrin

• cylchoedd chwarae a chyn-ysgolion

• gwarchodwyr plant 

• cynlluniau gwyliau, clybiau brecwast ac ar ôl ysgol.

Gallwch ddefnyddio Gofal Plant Di-dreth ynghyd ag oriau gofal plant am ddim os ydych chi'n gymwys ar gyfer y ddau. Gweler yr adran ar Beth yw Gofal Plant Di-dreth? i ddarganfod mwy.

Efallai y byddwch chi'n gallu cael:

• 15 awr o ofal plant am ddim i'ch plentyn rhwng naw mis a dwy oed

• hyd at 30 awr o ofal plant am ddim i'ch plentyn rhwng tair a phedair oed.

Fel arfer, gallwch gael gofal plant am ddim os ydych chi (a'ch partner, os oes gennych un):

• yn gweithio neu’n dechrau swydd newydd

• ar absenoldeb salwch neu wyliau blynyddol

• ar absenoldeb rhiant, absenoldeb mamolaeth, absenoldeb tadolaeth neu absenoldeb mabwysiadu.

Gwiriwch a ydych chi'n gymwys i gael gofal plant am ddim ar GOV.UK.

Gall pob plentyn tair a phedair oed gael 15 awr o ofal plant am ddim ond efallai y gallech hefyd fod yn gymwys i gael mwy os yw'ch partner yn gweithio, a'ch bod ar absenoldeb gofalwr neu os ydych chi'n cael unrhyw un o'r canlynol:

• Budd-dal Analluogrwydd

• Lwfans Anabledd Difrifol

• Lwfans Gofalwr 

• Budd-dal Gallu Cyfyngedig i Weithio

• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth sy'n seiliedig ar gyfraniadau.

Gallwch wneud cais ar-lein drwy sefydlu cyfrif gofal plant a dod o hyd i ddarparwyr cofrestredig Ofsted ar GOV.UK 

Mae gan rai cynghorau restr o ddarparwyr gofal plant sy'n cynnig yr oriau ychwanegol ar eu gwefannau, neu gallwch ofyn i'ch darparwr gofal plant yn uniongyrchol.

Os ydych chi'n byw mewn ardal Dechrau'n Deg, gall rhai plant dwy a thair oed gael gofal plant rhan-amser am ddim am 2.5 awr y dydd, pum diwrnod yr wythnos am 39 wythnos y flwyddyn.  Dewch o hyd i'ch gwasanaeth Dechrau'n Deg lleol

Gall pob plentyn tair a phedair oed gael 10 awr o addysg gynnar am ddim yr wythnos am 48 wythnos y flwyddyn mewn ysgol neu feithrinfa a ariennir. Caiff hyn ei adnabod fel y Cyfnod Sylfaen.

Gall rhai plant tair a phedair oed gael 20 awr ychwanegol o ofal plant am ddim, gan ei wneud yn gyfanswm o 30 awr yr wythnos am 48 wythnos y flwyddyn.

• Rhaid i'r ddau riant fod yn gweithio, neu os ydych chi'n rhiant sengl, mae angen i chi fod yn gweithio.

• Rhaid i chi fyw'n barhaol yng Nghymru

• Dros y tri mis nesaf, rhaid i chi a'ch partner (os oes gennych un) ddisgwyl ennill o leiaf yr Isafswm Cyflog Cenedlaethol neu'r Cyflog Byw am 16 awr yr wythnos ar gyfartaledd

• Rhaid i bob rhiant ennill llai na £100,000 y flwyddyn. 

Ni allwch gario oriau heb eu defnyddio i wythnos arall. Mae llawer o ddarparwyr gofal plant yn ymestyn yr oriau dros y flwyddyn, felly efallai y byddwch chi'n cael cyfartaledd o 22 awr yr wythnos yn hytrach na 30. Gofynnwch i'ch darparwr gofal plant sut maen nhw'n rheoli'r oriau.

Gallwch wneud cais am ofal plant am ddim trwy eich Gwasanaeth Gwybodaeth i Deuluoedd lleol. Am ragor o fanylion, gweler Gwybodaeth am Ofal Plant yng Nghymru

Mae gan rai cynghorau restr o ddarparwyr gofal plant cymeradwy, gallwch wirio a yw darparwr wedi'i gymeradwyo ar Arolygaeth Gofal Cymru

Yn yr Alban, gall pob plentyn rhwng tair a phump oed gael hyd at:

• 22 awr yr wythnos os caiff ei rannu dros y flwyddyn gyfan

• 30 awr yr wythnos os defnyddir yn ystod y tymor ysgol yn unig.

Efallai y bydd rhai plant dwy oed hefyd yn gallu cael addysg gynnar a gofal plant am ddim os: 

• ydych chi'n derbyn budd-daliadau penodol

• mae gennych chi neu'ch plentyn brofiad o ofal.

Gallwch wneud cais a darganfod mwy am ofal plant ac addysg am ddim yn yr Alban ar Parent Club

Yng Ngogledd Iwerddon, mae gan blant hawl i o leiaf 12.5 awr o addysg cyn-ysgol am ddim yr wythnos am 38 wythnos yn y flwyddyn cyn iddynt ddechrau ysgol gynradd.

Darganfyddwch fwy am addysg gynradd am ddim yng Ngogledd Iwerddon ar nidirect

Os ydych chi'n derbyn Gofal Plant Di-dreth i blant nad ydynt yn yr ysgol gynradd eto, efallai y byddwch yn gymwys i gael 15% ychwanegol ar gyfer gofal plant. Darganfyddwch fwy am Gynllun Cymhorthdal Gofal Plant Gogledd IwerddonYn agor mewn ffenestr newydd

Mae Credyd Cynhwysol yn fudd-dal i bobl sydd mewn ac allan o'r gwaith. Mae'n disodli chwe budd-dal presennol.

Gall teuluoedd sy'n gweithio sy'n gymwys i gael Credyd Cynhwysol hawlio hyd at 85% o'u costau gofal plant misol yn ôl.

Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Credyd Cynhwysol wedi'i esbonio.

Fel arfer, bydd angen i chi a/neu'ch partner:

• fod yn gweithio (does dim gwahaniaeth faint o oriau rydych chi neu'ch partner yn gweithio), neu’n

• cael cynnig swydd.

Gallwch gael :

• £1031.88 y mis ar gyfer un plentyn

• £1768.94 y mis ar gyfer dau neu fwy o blant.

Dim ond os yw eich gofal plant yn cael ei ddarparu gan ddarparwr gofal plant sydd wedi'i gofrestru neu ei gymeradwyo gan y llywodraeth y gallwch hawlio. Am ragor o fanylion, gweler GOV. UK

Mae costau gofal plant yn cael eu talu fel ôl-daliadau. Mae hyn yn golygu y byddwch fel arfer yn:

• talu'r costau gofal plant eich hun

• rhoi gwybod am y costau gofal plant trwy eich cyfrif ar-lein, ac yn

• cael eich talu'n ôl ar eich taliad Credyd Cynhwysol nesaf. 

Mae gennych tan ddiwedd yr ail gyfnod asesu ar ôl i'r gofal plant gael ei gynnal i adrodd ar y costau hyn.

Er enghraifft, os mai eich dyddiad asesu (y diwrnod y dechreuoch eich cais Credyd Cynhwysol a chael eich talu) yw'r 10fed a'ch bod eisiau hawlio costau gofal plant yn ôl a dalwyd ym mis Medi, mae gennych tan 10 Tachwedd i adrodd am y costau.

Dim ond am y cyfnod y cawsant eu darparu mewn gwirionedd y gallwch hawlio costau gofal plant yn ôl. Felly, os ydych chi'n talu am ofal plant fwy na mis ymlaen llaw, fel talu am dymor cyfan, dylech adrodd am y costau fel arfer. Byddwch yn cael eich talu'n ôl mewn rhandaliadau dros hyd at dri chyfnod asesu.

Os na allwch dalu'r gost ymlaen llaw, efallai y byddwch chi'n gallu cael help gyda hynny trwy'r Cymorth HyblygYn agor mewn ffenestr newydd

Os oes gennych gynnig swydd, gallwch ofyn am help gyda chostau gofal plant am y mis cyn i chi ddechrau gweithio. Siaradwch â'ch anogwr gwaith am eich cynnig swydd a pha gefnogaeth y gallwch ei gael.

Gallwch hefyd gael help gyda chostau gofal plant am o leiaf fis ar ôl i'ch swydd ddod i ben i gadw'ch gofal plant i fynd wrth i chi newid rhwng swyddi. Darganfyddwch fwy ar GOV.UK

Os ydych chi'n byw yng Ngogledd Iwerddon ac yn gymwys ar gyfer elfen gofal plant Credyd Cynhwysol a budd-daliadau eraill sy'n seiliedig ar incwm, gallwch wneud cais am grant na ellir ei ad-dalu o hyd at £1,500 gan yr Adviser Discretion Fund (ADF). Gallwch wneud hyn drwy anogwr gwaith yn eich canolfan Swyddi a Budd-daliadau lleol.

Bydd y grant yn cael ei dalu'n uniongyrchol ymlaen llaw i ddarparwr gofal plant cofrestredig. Bydd unrhyw arian a roddir ar gyfer costau gofal plant yn cyfrif tuag at y terfyn blynyddol o £1,500 ar gyfer dyfarniadau ADF.

Darganfyddwch fwy am yr Adviser Discretion Fund (ADF)Yn agor mewn ffenestr newydd ar nidirect.

Mae Gofal Plant Di-dreth yn gynllun gan y llywodraeth i helpu rhieni sy'n gweithio gyda chostau gofal plant yng Nghymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon.

Gall dalu am:

• warchodwr plant cofrestredig, nani, cynllun chwarae, meithrinfa neu glwb cofrestredig

• gwarchodwr plant neu nani gydag asiantaeth gwarchodwyr plant neu asiantaeth gofal plant cofrestredig

• ysgol gofrestredig

• gweithiwr gofal cartref sy'n gweithio i asiantaeth gofal cartref cofrestredig.

Rhaid i'ch darparwr gofal plant fod wedi cofrestru ar gyfer y cynllun cyn i chi allu eu talu ac elwa o ofal plant di-dreth. Gwiriwch gyda'ch darparwr gofal plant i weld a ydyn nhw wedi cofrestru.

Gallwch ddefnyddio Gofal Plant Di-dreth ochr yn ochr ag oriau gofal plant am ddim, os ydych chi'n gymwys ar gyfer y ddau. 

Ond ni allwch ddefnyddio Gofal Plant Di-dreth ar yr un pryd â:

• Chredyd Cynhwysol

• talebau gofal plant.

Os ydych eisoes yn cael help gyda chostau gofal plant drwy Gredyd Cynhwysol, bydd agor cyfrif Gofal Plant Di-dreth yn atal eich holl daliadau budd-daliadau, nid dim ond y rhan gofal plant. Os nad ydych yn siŵr a fyddai defnyddio Gofal Plant Di-dreth neu'ch budd-daliadau yn well i chi, siaradwch â chynghorydd budd-daliadau annibynnol ar Advice local

I fod yn gymwys, fel arfer, mae angen i un neu'r ddau riant:

• fod yn gyflogedig a chael plant o dan 12 oed (neu o dan 17 os oes gan eich plentyn anabledd). Ar ôl i'r plentyn droi'n 11, nid ydynt bellach yn gymwys. Mae plant mabwysiedig yn gymwys, ond nid yw plant maeth

• ennill o leiaf yr Isafswm Cyflog neu Gyflog Byw am gyfartaledd o 16 awr yr wythnos

• bod ganddynt incwm net wedi'i addasu o ddim mwy na £100,000 y flwyddyn, fesul rhiant. Dysgwch fwy am incwm net wedi'i addasu ar GOV.UK

• bod yn gyflogedig neu'n hunangyflogedig. Os ydych chi neu'ch partner ar absenoldeb mamolaeth, tadolaeth neu fabwysiadu, efallai y byddwch chi'n dal i fod yn gymwys. Gallwch hefyd wneud cais os byddwch chi'n dechrau neu'n dychwelyd i'r gwaith o fewn 31 diwrnod.

Os ydych chi'n gofalu am rywun, os ydych chi'n sâl, neu os oes gennych anabledd ac na allwch weithio, gallwch fod yn gymwys i gael cyfrif gofal plant os yw un rhiant yn gweithio, ac mae'r llall yn methu gweithio ac yn derbyn unrhyw un o'r budd-daliadau canlynol:

• Lwfans Gofalwr

• Budd-dal Analluogrwydd neu Fudd-dal Analluogrwydd Hirdymor

• Lwfans Anabledd Difrifol

• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth ar sail cyfraniadau

• Credydau yswiriant gwladol ar gyfer analluedd neu allu cyfyngedig i weithio.

Gallwch gael hyd at £500 bob tri mis (hyd at £2,000 y flwyddyn) ar gyfer pob plentyn i helpu gyda chostau gofal plant. Os oes gan eich plentyn anabledd, gallwch gael hyd at £1,000 bob tri mis (hyd at £4,000 y flwyddyn).

Gyda Gofal Plant Di-dreth, byddwch chi'n sefydlu cyfrif ar-lein ar gyfer eich plentyn ac yn ychwanegu arian i'r cyfrif i'w ddefnyddio i dalu eich darparwr gofal plant. Am bob £8 rydych chi'n ei dalu i'r cyfrif hwn, bydd y llywodraeth yn ychwanegu £2.

Gall pobl eraill, fel neiniau a theidiau neu ffrindiau teulu, hefyd gyfrannu at y cyfrif.

Gallwch wneud cais ar-lein drwy sefydlu cyfrif gofal plant ar GOV.UK.

Bob tri mis, bydd angen i chi wirio a chadarnhau eich bod yn gymwys o hyd gan ddefnyddio'ch cyfrif gofal plant ar-lein. Byddwch yn derbyn nodyn atgoffa i wneud hyn.

Hyd yn oed os nad yw eich amgylchiadau wedi newid, cadarnhewch hyn. Os yw'ch sefyllfa wedi newid, bydd y llywodraeth yn ail-wirio a ydych chi'n gymwys o hyd.

Mae gofal plant cyn ac ar ôl ysgol i blant ysgol gynradd, fel arfer rhwng 8yb a 6yh yn ystod y tymor.

Gall ddigwydd yn yr ysgol neu mewn lleoliadau cyfagos fel:

• canolfan gymunedol

• meithrinfa, neu 

• warchodwr plant.

Mae hyn yn wahanol i weithgareddau y tu allan i'r ysgol, neu glybiau ysgol, sy'n llai rheolaidd.

Gall pob rhiant yn Lloegr sydd â phlant oedran ysgol gynradd gael mynediad at ofal plant amgylchynnol.

Cysylltwch ag ysgol eich plentyn neu'ch Gwasanaeth Gwybodaeth i Deuluoedd lleol i weld beth sydd ar gael yn eich ardal chi.

Mae'r prisiau'n amrywio gan ddibynnu ar y darparwr. Rydych chi'n talu'r darparwr yn uniongyrchol.

Os ydych chi'n gymwys, gallwch ddefnyddio Gofal Plant Di-dreth neu Gredyd Cynhwysol i helpu i dalu'r costau. Efallai y byddwch hefyd yn cael help gyda chostau ymlaen llaw. Gwiriwch pa gymorth y gallwch ei gael gan ddefnyddio'r gwiriwr cymhwysedd gofal plant

Mae'r llywodraeth yn bwriadu ariannu clybiau brecwast am ddim ym mhob ysgol gynradd. Mae'r 750 ysgol gyntaf wedi'u cadarnhau, a bydd mwy o fanylion yn cael eu rhannu'n fuan. Am ragor o wybodaeth, gweler GOV.UK

Mae gan rai cwmnïau eu meithrinfeydd eu hunain, naill ai yn eu gweithle neu mewn lleoliad arall.

Mae eich cyflogwr yn penderfynu faint y bydd angen i chi ei dalu i ddefnyddio'r feithrinfa yn y gweithle.

P'un a yw'n rhad ac am ddim neu ar gyfradd ostyngedig, mae'n cael ei ystyried fel budd di-dreth o'ch swydd.

Gwiriwch gyda'ch cyflogwr i weld a ydyn nhw'n cynnig meithrinfa yn y gweithle. 

Os ydych chi'n nain neu’n daid neu’n berthynas arall sy'n gofalu am blant tra bod eu rhieni yn y gwaith, gallwch gael credydau Yswiriant Gwladol. Gall y credydau hyn eich helpu i adeiladu digon o flynyddoedd cymwys ar gyfer eich Pensiwn y Wladwriaeth.

Mae angen 35 mlynedd cymwys arnoch i dderbyn Pensiwn y Wladwriaeth llawn.

Gallwch wirio eich cofnod Yswiriant Gwladol ar GOV.UK.

Gelwir y credydau Yswiriant Gwladol hyn yn gredydau Gofal Plant Penodedig i Oedolion, a bydd angen i chi wneud cais amdanynt.

I ddysgu mwy am gredydau Gofal Plant Penodedig i Oedolion a sut i wneud cais, gweler GOV.UK.