Beth yw cynllun pensiwn a sut mae'n gweithio?

Mae pensiwn yn rhoi arian i chi fyw arno pan fyddwch yn hŷn, fel y gallwch ymddeol a rhoi'r gorau i weithio.

Byddwch fel arfer yn cael incwm rheolaidd am oes, ond efallai y byddwch hefyd yn gallu cymryd peth neu’r cyfan o’r arian fel un cyfandaliad neu fwy – weithiau’n ddi-dreth.

Fel arfer mae angen i chi gynilo mewn un cynllun pensiwn neu fwy dros nifer o flynyddoedd i gronni digon o arian i ymddeol.

Bydd pensiynau fel arfer yn tyfu'ch arian yn gynt na mathau eraill o gynilion, gan fod arian arall yn aml yn cael ei ychwanegu pan fyddwch yn talu i mewn. Mae hyn yn cynnwys:

• arian gan eich cyflogwr – gallai hyn hyd yn oed fod yn fwy nag yr ydych yn ei dalu i mewn
• Rhyddhad treth – mae'r Dreth Incwm y byddech fel arfer yn ei dalu ar yr arian yn cael ei ychwanegu at eich pensiwn yn lle.

Yn y math mwyaf cyffredin o gynllun pensiwn, mae eich arian fel arfer yn cael ei reoli gan fuddsoddwyr proffesiynol. Mae hyn yn golygu y byddech hefyd yn disgwyl gweld arian ychwanegol o dwf buddsoddi. Ond, fel pob buddsoddiad, nid yw hyn wedi'i warantu.

Am fwy o wybodaeth am fanteision cynilo i mewn i bensiwn, gweler ein canllaw Pam ddylwn i gynilo i mewn i bensiwn?

Mae Pensiwn y Wladwriaeth yn swm wythnosol y gallwch ei hawlio gan y llywodraeth pan fyddwch yn cyrraedd eich oedran Pensiwn y WladwriaethYn agor mewn ffenestr newydd

Ar ei ben ei hun, mae'n annhebygol o roi llawer o arian i chi fyw arno - yn enwedig os nad ydych yn gymwys am y swm llawn.

Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Pensiwn y Wladwriaeth: sut mae'n gweithio

Dyma sut mae pensiwn nodweddiadol yn gweithio, a elwir yn gynllun cyfraniadau wedi'u diffinio:

1. Fel arfer, byddwch yn gwneud taliadau rheolaidd i mewn, a elwir yn gyfraniadau. Os yw'ch cyflogwr yn sefydlu'ch pensiwn (a elwir yn gynllun gweithle), fel arfer mae hyn yn ganran o'ch cyflog bob mis. Os ydych yn sefydlu pensiwn eich hun, fel arfer gallwch ddewis faint i gyfrannu a pha mor aml.
2. Mae eich cyfraniadau fel arfer yn cael eu hybu gan ryddhad treth - mae arian y byddech chi fel arfer wedi'i dalu mewn Treth Incwm yn cael ei ychwanegu at eich pensiwn yn lle hynny.
3. Mewn cynllun pensiwn gweithle, efallai y bydd eich cyflogwr yn cyfrannu arian ychwanegol ar ben – fel arfer o leiaf 3% o'ch cyflog.
4. Mae eich arian pensiwn yn cael ei fuddsoddi felly dylai dyfu dros amser – fel arfer ni fyddwch yn talu treth ar unrhyw dwf. Fel arfer, mae'r darparwr pensiwn neu'r ymddiriedolwyr yn rheoli'r buddsoddiadau hyn ar eich cyfer.
5. Fel arfer gallwch gael mynediad i'ch pensiwn o 55 oed (57 ar ôl Ebrill 2028) ond mae llawer o bensiynau wedi'u cynllunio felly byddwch yn cael mwy os ydych yn aros tan 'oedran ymddeol arferol' eich cynllun, sydd fel arfer dros 65 oed.

Bydd y rhan fwyaf o bensiynau'n talu swm i chi yn seiliedig ar faint sy'n cael ei dalu i mewn a pha mor dda y mae'r buddsoddiadau'n perfformio. Gelwir hwn yn bensiwn cyfraniadau wedi'u diffinio ac mae'n golygu y gallai gwerth eich pensiwn fynd i fyny neu i lawr nes eich bod yn ddigon hen i gymryd yr arian.

Mae'r math arall o bensiwn yn addo talu swm penodol i chi, hyd yn oed os yw'r buddsoddiadau'n perfformio'n wael. Gelwir hyn yn bensiwn buddion wedi'u diffinio (a elwir yn aml yn gynllun cyflog terfynol neu gyfartaledd gyrfa).

Mae'r swm a gewch fel arfer yn seiliedig ar faint rydych yn ei ennill ac am ba mor hir rydych wedi bod yn aelod o'r cynllun. Mae cynlluniau buddion wedi'u diffinio yn llai cyffredin nawr ac fel arfer dim ond i aelodau newydd yn y sector cyhoeddus y cynigir y cynlluniau buddion wedi'u diffinio, fel addysg a gofal iechyd.

Ar ôl i chi droi 55 oed (57 o Ebrill 2028), yn aml gallwch ddewis dechrau cymryd arian o'ch pensiwn. Nid oes rhaid i chi ddechrau cymryd eich pensiwn pan gyrhaeddwch yr oedran hwnnw, fel arfer bydd yr arian yn y cynllun yn parhau i dyfu po hiraf y byddwch yn ei adael wedi'i fuddsoddi.

Cymerwch amser i ddeall eich opsiynau – gall sut rydych chi'n penderfynu cymryd eich pensiwn effeithio ar eich incwm am weddill eich oes.

Fel arfer gall unrhyw arian sydd ar ôl yn eich pensiwn pan fyddwch yn marw gael ei drosglwyddo i'ch perthnasau neu elusen o'ch dewis.

Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllawiau: 

• Beth allaf ei wneud gyda fy nghronfa bensiwn?
• Beth sy'n digwydd i fy mhensiwn pan fyddaf yn marw

Defnyddiwch ein Cyfrifiannell pensiwn i gyfrifo amcangyfrif o'ch incwm ymddeol. Bydd faint a gewch yn dibynnu ar lawer o ffactorau, gan gynnwys faint o arian sydd yn y cynllun a phryd yr hoffech ymddeol.

Os oes gennych bensiwn eisoes, gall eich darparwr ddweud wrthych faint yw gwerth eich pensiwn ar hyn o bryd a rhoi amcangyfrif o'r incwm ymddeol rydych ar y trywydd i'w gael. Yn aml, gallwch ddod o hyd i'r wybodaeth hon:

• ar-lein, trwy fewngofnodi i gyfrif ar-lein eich darparwr pensiwn
• drwy ffonio'ch darparwr pensiwn
• ar ddatganiadau a anfonir atoch drwy e-bost neu drwy'r post.

Os ydych yn gyflogedig, gall eich cyflogwr sefydlu pensiwn gweithle ar eich cyfer. Mae hyn fel arfer yn digwydd yn awtomatig os ydych yn bodloni'r meini prawf ar gyfer ymrestru awtomatig, ond gallwch hefyd ofyn am ymuno.

Os ydych chi'n hunangyflogedig neu eisiau pensiwn ychwanegol, gallwch sefydlu pensiwn personol gyda darparwr o'ch dewis.

Am help, gweler ein canllaw Sut i ddechrau pensiwn.