Sut i ddechrau eich pensiwn eich hun

Os oes gennych gyflogwr, ymuno â'u cynllun pensiwn gweithle fel arfer yw'r ffordd orau o ddechrau pensiwn.

Mae hyn oherwydd y byddwch yn derbyn cyfraniadau gan eich cyflogwr os ydych chi'n ennill mwy na £6,240 y flwyddyn. Mae hyn yn ychwanegu at y swm rydych chi'n ei dalu ac mae'n arian ychwanegol y byddech chi'n ei golli pe na baech chi'n ymuno â'r cynllun.

Fel arfer, mae angen i chi dalu o leiaf 5% o'ch cyflog ac mae'n rhaid i'ch cyflogwr gyfrannu o leiaf 3% – ond gall cyfraniadau'r cyflogwr fod yn llawer uwch.

Efallai y bydd eich cyflogwr hefyd yn talu mwy os ydych chi'n gwneud hynny hefyd, gelwir hwn yn paru cyfraniadau.

Bydd eich cyflogwr yn sefydlu pensiwn gweithle ar eich cyfer yn awtomatig os ydych chi:

• rwng 22 oed ac oedran Pensiwn y WladwriaethYn agor mewn ffenestr newydd
• yn ennill mwy na £10,000 y flwyddyn, £833 y mis neu £192 yr wythnos
• yn byw yn y DU
• fel arfer yn gweithio yn y DU ac
• nid oes gennych bensiwn gweithle addas eisoes.

Mae pensiwn fel arfer yn cael ei sefydlu o fewn tri mis ar ôl i chi fodloni'r meini prawf.

Peidiwch â phoeni os nad ydych yn bodloni'r meini prawf, rhaid i'ch cyflogwr adael i chi ymuno os gofynnwch ac os ydych rhwng 16 a 74 oed.

Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Sut mae ymrestru awtomatig pensiwn yn gweithio.

Mae pensiwn personol neu breifat yn un rydych chi'n ei sefydlu eich hun, yn aml os ydych chi'n hunangyflogedig neu eisiau pensiwn ar wahân i'ch cyflogwr.

Mae pob pensiwn personol yn gynlluniau cyfraniadau wedi'u diffinio, sy'n golygu bod y swm y byddwch chi'n ei gael wrth ymddeol yn dibynnu ar:

• y swm rydych chi'n ei dalu
• pa mor dda y mae eich arian a fuddsoddwyd yn perfformio
• faint y mae eich darparwr yn codi.

Y cynharaf y gallwch chi gymryd eich pensiwn fel arfer yw 55 oed (57 o fis Ebrill 2028), oni bai bod angen i chi ymddeol yn gynnar oherwydd salwch. Yna gallwch ddewis sut a phryd i gymryd eich arian, gan gynnwys:

• cymryd hyd at 25% fel arian parod di-dreth a
• throsi'r gweddill yn incwm gwarantedig neu gymryd symiau sut a phryd fydd eu hangen arnoch.

Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw am eich opsiynau ar gyfer cymryd pensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio.

Mae tri phrif fath o bensiwn personol. Bydd pob un fel arfer yn gadael i chi ddewis:

• faint rydych chi'n ei dalu, gan gynnwys taliadau rheolaidd neu untro
• sut mae eich arian yn cael ei fuddsoddi – gan gynnwys gadael i'r darparwr benderfynu drosoch.

Yr unig wahaniaethau gwirioneddol yw'r ffioedd y byddwch chi'n eu talu, eich opsiynau ar gyfer sut mae eich arian yn cael ei fuddsoddi ac os oes unrhyw isafswm symiau y mae'n rhaid i chi eu talu:

• pensiynau personol safonol – fel arfer yn cynnig ystod o gronfeydd buddsoddi parod fel y gallwch benderfynu ble mae'ch arian yn cael ei fuddsoddi
• pensiynau rhanddeiliaid – mae ganddynt daliadau sydd wedi’u capio, isafswm taliadau is, trosglwyddiadau di-ffi ac fel arfer yn cynnig ystod o gronfeydd buddsoddi i ddewis ohonynt
• pensiynau buddsoddi personol  – fel arfer yn cynnig y dewis ehangaf o opsiynau buddsoddi i’w dewis, gan gynnwys cyfranddaliadau cwmni.

Bydd pa un sydd orau yn aml yn dibynnu ar a ydych am reoli eich pensiwn yn weithredol a faint y bydd pob darparwr yn ei godi arnoch.

Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Sut i ddewis eich opsiynau buddsoddi pensiwn eich hun.

Mae dwy ffordd o ddewis darparwr a chynnyrch pensiwn:

• cymharu darparwyr, ffioedd a chynhyrchion eich hun
• defnyddio ymgynghorydd ariannol rheoledig i argymell cynnyrch i chi.

Nid yw safleoedd cymharu sy'n cwmpasu'r farchnad gyfan yn bodoli, felly fel arfer bydd angen i chi chwilio â llaw am ddarparwyr pensiwn personol.

Mae pensiynau personol yn cael eu cynnig gan lawer o gwmnïau yswiriant, banciau a chymdeithasau adeiladu.

Wrth gymharu darparwyr, gwiriwch am:

• ffioedd a thaliadau
• terfynau cyfraniadau lleiaf ac uchaf
• cosbau i ddechrau a dod â’ch cyfraniadau i ben ar unrhyw adeg
• opsiynau buddsoddi sydd ar gael
• oriau agor ar gyfer cymorth a chefnogaeth
• adolygiadau gan gwsmeriaid presennol.

Gall ymgynghorydd ariannol rheoledig ddweud wrthych pa fath o bensiwn personol sy'n iawn ar eich cyfer a chymharu'r farchnad i argymell cynnyrch addas.

Byddwch fel arfer yn talu ffi am hyn, ond mae'n rhaid i chi gael gwybod faint yw hyn cyn i chi ymrwymo.

Gall ein teclyn ddarganfyddwch ymgynghorydd ymddeoliad eich helpu neu edrychwch ar ein canllaw Dewis ymgynghorydd ariannol am fwy o wybodaeth.

Gofynnwch i bob cwmni neu ymgynghorydd a allant argymell pensiwn gan unrhyw ddarparwr ar y farchnad, gan mai dim ond gyda rhai o ddarparwyr penodol y gallai rhai weithio.

Os yw'r pensiwn maen nhw'n ei argymell yn troi allan i fod yn anaddas, gallwch gwyno a gofyn am iawndal.

Ar ôl i chi ddewis cynnyrch pensiwn, gwiriwch fod y darparwr yn cael ei reoleiddio trwy wirio cofrestr yr FCAYn agor mewn ffenestr newydd

Fel arfer, gallwch gofrestru ar-lein neu dros y ffôn. Os ydych chi'n defnyddio ymgynghorydd ariannol, efallai y byddant yn gallu eich helpu i'w sefydlu.

Fel arfer, mae gennych o leiaf 30 diwrnod i newid eich meddwl a gofyn am ad-daliad o unrhyw arian rydych chi'n ei dalu, ond gwiriwch bob amser beth yw 'cyfnod callio' eich darparwr.

Ar ôl i hyn fynd heibio, bydd eich arian fel arfer yn cael ei gloi nes eich bod chi'n 55 oed (57 o Ebrill 2028).

Os ydych chi’n ystyried rheoli eich buddsoddiadau, gweler ein canllaw Sut i ddewis eich opsiynau buddsoddi pensiwn eich hun.

Gall sgamiau pensiwn fod yn anodd eu hadnabod, ond gellir eu hosgoi. Peidiwch â chofrestru i bensiwn na buddsoddi unrhyw arian oherwydd galwad, ymweliad, e-bost neu neges destun diwahoddiad.

Os nad ydych chi'n siŵr am unrhyw beth, stopiwch. Gallwch ofyn i'r darparwr pensiwn esbonio sut mae eu cynnyrch yn gweithio neu ofyn i rywun arall rydych chi'n ymddiried ynddo am eu barn.

Cofrestrwch i bensiwn dim ond os ydych chi'n hapus ac yn deall beth rydych chi'n ei wneud.

Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Sut i adnabod twyll pensiwn.

Efallai y bydd gan eich darparwr pensiwn isafswm y mae'n rhaid i chi ei dalu bob mis i'w gadw'n weithredol, ond fel arfer bydd angen i chi gynilo llawer mwy na hyn ar gyfer ymddeoliad cyfforddus.

Gall ein Cyfrifiannell pensiwn ddangos i chi:

• faint y gallai fod ei angen arnoch wrth ymddeol
• faint y gallai eich pensiwn ei dalu i chi
• faint yn ychwanegol y gallech ei gael drwy newid eich cyfraniadau.

Mae'r Retirement Living StandardsYn agor mewn ffenestr newydd hefyd yn dangos i chi faint y gallai fod angen i chi gael am:

• ffordd o fyw 'lleiafswm' - digon o arian i fyw arno, ynghyd ag adloniant a gwyliau
• ffordd o fyw 'cymedrol' - diogelwch ychwanegol ac arian ar gyfer mwy o wyliau ac adloniant, neu
• ffordd o fyw 'cyfforddus' - digon o arian fel y gallwch gwmpasu'r rhan fwyaf o bethau rydych chi am eu gwneud.

Pan fyddwch chi'n talu i mewn i bensiwn, fel arfer rydych chi'n elwa o ryddhad treth. Mae hyn yn golygu bod yr arian y byddech fel arfer yn ei dalu mewn treth yn cael ei ychwanegu at eich pensiwn yn lle hynny.

Enghraifft: Os byddwch chi'n talu £80 i'ch pensiwn, bydd eich darparwr yn hawlio £20 ychwanegol gan y llywodraeth felly ychwanegir cyfanswm o £100.

Bydd pob darparwr pensiwn personol yn hawlio rhyddhad treth yn awtomatig ar eich cyfer, ond ar gyfradd sefydlog o 20% i bawb. Os ydych chi'n talu Treth Incwm ar gyfradd uwch na 20%, bydd angen i chi hawlio'r rhyddhad treth ychwanegol eich hun drwy:

•  gysylltu â CThEFYn agor mewn ffenestr newydd neu
•  gwblhau Ffurflen Dreth Hunanasesiad.

Fel arfer, rydych chi'n elwa o ryddhad treth ar eich holl gynilion pensiwn, ar yr amod nad yw eich cyfraniadau bob blwyddyn yn uwch nag:

• y swm rydych chi'n ei ennill ac
• eich lwfans blynyddol – sef £60,000 i'r mwyafrif.

Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Sut mae rhyddhad treth yn rhoi hwb i’ch cyfraniadau pensiwn.

Hyd yn oed os ydych wedi penderfynu gadael i'ch darparwr pensiwn reoli'ch buddsoddiadau ar eich rhan, mae'n syniad da adolygu'ch cynilion pensiwn yn rheolaidd.

Fel arfer, gallwch weld gwerth cyfredol eich pensiwn a'ch incwm ymddeol amcangyfrifedig trwy fewngofnodi i gyfrif ar-lein eich darparwr pensiwn. Dylech hefyd dderbyn datganiad blynyddol.

Yna gallwch weld a yw'n debygol y bydd angen i chi newid eich cyfraniadau.

Gallwch hefyd wirio eich rhagolwg Pensiwn y WladwriaethYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK i weld faint y disgwylir i chi  ei gael ac am ffyrdd i'w cynyddu.

Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Sut i baratoi a chynllunio ar gyfer ymddeoliad.

Wrth i chi agosáu at ymddeoliad, mae'n syniad da dechrau cynllunio sut a phryd y byddech chi eisiau mynd â’ch arian. Gallai hyn newid y ffordd yr hoffech fuddsoddi'ch arian, felly mae'n well bod yn barod.

Gweler ein canllaw am eich opsiynau ar gyfer cymryd pensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio.

Os ydych chi'n 50 oed neu'n hŷn gyda phensiwn cyfraniadau wedi'u diffinio yn y DU, gallwch hefyd gael apwyntiad Pension Wise am ddim.