Pensiynau personol: sefydlu eich pensiwnpreifat eich hun

Mae pensiwn personol yn fath o bensiwn preifat y gallwch ei sefydlu eich hun. Mae hyn yn gadael i chi gynilo dros nifer o flynyddoedd i roi arian i chi fyw arno pan fyddwch chi'n hŷn.

Rydych chi'n gallu dewis y darparwr pensiwn ac yn aml gallwch benderfynu:

• faint a pha mor aml i dalu i mewn

• sut mae eich arian yn cael ei fuddsoddi – gan gynnwys os ydych chi am ei reoli eich hun.

Gallwch ddechrau'r rhan fwyaf o bensiynau personol o 18 oed neu agor un ar ran rhywun iau – yn aml i gynilo ar gyfer plentyn neu wyres.

Fel arfer, ni allwch agor neu dalu i mewn i bensiwn personol ar ôl i chi gyrraedd 75 oed, oni bai eich bod yn trosglwyddo pensiwn rydych chi eisoes wedi cyfrannu ato.

Mae rhai cyflogwyr yn defnyddio pensiynau personol ar gyfer eu cynlluniau pensiwn yn y gweithle. Gelwir hyn yn bensiwn personol grŵp.

Bydd eich cyflogwr yn sefydlu'r pensiwn ar eich cyfer, ond bydd gennych gontract unigol gyda'r darparwr maent yn ei ddewis.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllaw am gynlluniau pensiwn yn y gweithle. 

Mae pob pensiwn personol yn gynlluniau cyfraniadau wedi’u diffinio. Mae hyn yn golygu bod y swm y byddwch chi'n ei gael yn dibynnu ar:

• faint sy'n cael ei dalu i mewn

• pa mor dda y mae eich arian a fuddsoddwyd yn perfformio

• y ffioedd y mae eich darparwr yn eu codi

• sut a phryd rydych chi'n cymryd eich arian pensiwn.

Os ydych chi'n talu i mewn i bensiwn, mae'r llywodraeth fel arfer yn ychwanegu taliad ychwanegol o'r enw rhyddhad treth. Dyma'r arian y byddech chi'n ei dalu fel arfer mewn Treth Incwm.

Bydd y rhan fwyaf o ddarparwyr pensiwn personol yn hawlio rhyddhad treth yn awtomatig ar  eich cyfer ar gyfradd sefydlog o 20%. Mae hyn yn golygu y bydd cyfraniad o £100 i'ch pensiwn yn costio £80 i chi.

Os ydych fel arfer yn talu Treth Incwm dros 20%, gallwch hawlio'r rhyddhad treth ychwanegol drwy:

• gysylltu â CThEFYn agor mewn ffenestr newydd neu
• gwblhau ffurflen dreth Hunanasesu.

Os ydych chi'n talu Treth Incwm ar 40%, mae hyn yn golygu y bydd cyfraniad pensiwn o £100 yn costio £60 i chi.

Bob blwyddyn dreth nes eich bod yn 75 oed, fel arfer gallwch gael rhyddhad treth ar eich holl gyfraniadau pensiwn cyn belled â:

• nad ydych yn talu mwy nag yr ydych yn ei ennill ac

• mae'r holl daliadau yn llai na'r lwfans blynyddol – £60,000 i'r mwyafrif.

Os ydych chi'n ennill llai na £3,600, gallwch gael rhyddhad treth ar hyd at £2,880 o'ch cyfraniadau pensiwn.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllawiau:

• Pam ddylwn i gynilo i mewn i bensiwn?

• Sut mae rhyddhad treth yn rhoi hwb i'ch cynilion pensiwn

Mae eich arian pensiwn yn cael ei fuddsoddi felly dylai dyfu dros nifer o flynyddoedd. Twf buddsoddi yw un o'r ffyrdd mwyaf y gall eich pensiwn gynyddu, ond nid yw'n warantedig.

Bydd y rhan fwyaf o ddarparwyr pensiwn personol yn rheoli eich arian ac yn dewis y buddsoddiadau i chi, oni bai eich bod am ddewis eich hun.

Mae hyn fel arfer yn golygu dewis rhwng ystod o gronfeydd buddsoddi a gynigir gan eich darparwr. Mae cronfa fuddsoddi yn aml yn grwpio cymysgedd o fuddsoddiadau gyda'i gilydd, fel cyfranddaliadau mewn cwmnïau yn y DU neu Ewrop.

Mae taliadau'r darparwr pensiwn – gan gynnwys ffi rheoli – yn talu cost buddsoddi.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllawiau:

• Sut i ddewis eich opsiynau buddsoddi pensiwn eich hun

• Esboniad o ffioedd a thaliadau'r cynllun pensiwn

Y cynharaf y gallwch chi gymryd eich pensiwn fel arfer yw 55 oed (57 o Ebrill 2028), oni bai bod angen i chi ymddeol yn gynnar oherwydd iechyd gwael. Ond mae llawer o gynlluniau wedi'u cynllunio i ddechrau talu o tua 65 oed.

Pan fyddwch chi'n barod i gymryd eich pensiwn, gallwch ddewis sut i ddefnyddio'ch arian. Mae hyn yn cynnwys cymryd hyd at 25% fel arian parod di-dreth a:

• gan adael y gweddill wedi’i fuddsoddi nes bod ei angen arnoch

• trosi'r gweddill i mewn i incwm gwarantedig

• sefydlu incwm hyblyg y gallwch ei atal neu ei newid ar unrhyw adeg

• cymryd y gweddill fel un cyfandaliad neu fwy.

Am eich holl opsiynau, gweler ein canllaw am gymryd pensiwn cyfraniadau wedi’u diffinio.

Os ydych chi'n 50 oed neu'n hŷn, gallwch hefyd gael apwyntiad Pension Wise am ddim i ddeall y gwahanol ffyrdd y gallwch chi gymryd eich pensiwn. 

Mae tri phrif fath o bensiwn personol:

• Pensiynau personol safonol – mae'r rhain fel arfer yn cynnig amrywiaeth o gronfeydd buddsoddi parod fel y gallwch benderfynu ble mae eich arian yn cael ei fuddsoddi

• Pensiynau rhanddeiliaid – mae gan y rhain ffioedd cap, isafswm taliadau is, trosglwyddiadau di-ffi ac fel arfer yn cynnig ystod o gronfeydd buddsoddi i ddewis ohonynt

• Pensiynau buddsoddi personol  – mae'r rhain fel arfer yn cynnig y dewis ehangaf o opsiynau buddsoddi i ddewis ohonynt, gan gynnwys cyfranddaliadau cwmni.

Yr unig wahaniaethau gwirioneddol rhyngddynt yw'r ffioedd y byddwch chi'n eu talu, eich opsiynau ar gyfer sut mae eich arian yn cael ei fuddsoddi ac os oes unrhyw isafswm symiau y mae'n rhaid i chi dalu i mewn.

Bydd yr un gorau ar eich cyfer yn aml yn dibynnu a ydych eisiau rheoli eich pensiwn yn weithredol a faint y bydd pob darparwr yn codi tâl arnoch.

Os oes gennych gyflogwr, gallai talu i'w bensiwn yn y gweithle roi mwy o bensiwn i chi wrth ymddeol na phensiwn personol – oni bai eich bod eisiau pensiwn ar wahân ochr yn ochr â'r un hwnnw.

Mae hyn oherwydd y byddwch fel arfer yn cael cyfraniadau ychwanegol gan eich cyflogwr ac mae taliadau'r cynllun yn aml yn is. Efallai y bydd eich cyflogwr hyd yn oed yn talu mwy os gwnewch hynny, a elwir yn paru cyfraniadau.

Darganfyddwch fwy yn ein canllaw am gynlluniau pensiwn yn y gweithle. 

Efallai y bydd gan eich darparwr pensiwn isafswm y mae'n rhaid i chi ei dalu bob mis, ond fel arfer bydd angen i chi gynilo llawer mwy na hyn ar gyfer ymddeoliad cyfforddus.

Bydd ein cyfrifiannell Pensiwn yn dangos i chi:

• faint y gallai fod ei angen arnoch wrth ymddeol
• faint y gallai eich pensiwn ei dalu i chi
• faint ychwanegol y gallech ei gael drwy newid eich cyfraniadau.

Mae Retirement Living StandardsYn agor mewn ffenestr newydd hefyd yn dangos i chi faint y gallai fod angen i chi gael am:

• ffordd o fyw ‘lleiafswm' – digon o arian i fyw arno, ynghyd ag adloniant a gwyliau
• ffordd o fyw 'cymedrol' – diogelwch ychwanegol ac arian ar gyfer mwy o wyliau ac adloniant
• ffordd o fyw 'cyfforddus' – digon o arian fel y gallwch chi gwmpasu'r rhan fwyaf o bethau rydych chi eisiau eu gwneud.

Mae pensiwn fel arfer yn tyfu'n gyflymach na mathau eraill o gynilion neu fuddsoddiadau oherwydd bod rhyddhad treth yn rhoi hwb i'ch cyfraniadau. Yn ogystal, mae ffioedd a thaliadau yn gyffredinol yn is na chynhyrchion buddsoddi eraill.

Ond gan fod yr arian wedi'i gloi nes eich bod o leiaf yn 55 (57 ar ôl Ebrill 2028), mae'n syniad da cael cynilion eraill y gallwch eu cyrchu.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllawiau cynilo a buddsoddi. 

Nid oes unrhyw safleoedd cymharu ar gyfer pensiynau personol, felly bydd angen i chi naill ai:

• chwilio a chymharu eich opsiynau â llaw – mae llawer o gwmnïau yswiriant, banciau a chymdeithasau adeiladu yn cynnig pensiynau personol

• talu cynghorydd ariannol i argymell darparwr a chynnyrch i chi.

Am gymorth cam wrth gam, gweler ein canllaw Sut i ddechrau eich pensiwn eich hun. 

Byddwch yn ofalus cyn trosglwyddo'ch pensiynau presennol, efallai y byddwch chi'n colli buddion gwerthfawr wrth adael eich darparwr presennol.

Am ragor o wybodaeth, gweler ein canllaw am drosglwyddo pensiynau. 

Bydd eich darparwr pensiwn yn gofyn i chi lenwi ffurflen mynegi dymuniadau. Mae hyn yn dweud wrthynt pwy hoffech chi dderbyn eich pensiwn ar ôl i chi farw, felly gwnewch yn siŵr eich bod yn ei ddiweddaru.

I gael rhagor o wybodaeth, gan gynnwys faint fyddai'n cael ei drethu, gweler ein canllaw Beth sy'n digwydd i'm pensiwn pan fyddaf yn marw?